یعقوب محمدی فر - دکتری باستان شناسی - دوران تاریخی ، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا ، همدان ، ایران ،
عباس مترجم - دکتری رشته باستان شناسی - پیش ار تاریخ ، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا ، همدان ، ایران

تاکنون منطقه زاگرس مرکزی و ابه طور اخص استان های ایلام و لرستان از منظرگاه مطالعات باستان شناسی در دوران تاریخی مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است. در جریان بررسی باستان شناسانه شهرستان آبدانان از مناطق جنوب استان ایلام و در حاشیه جنوبی کبیر کوه ، تعداد 51 محوطه و اثر باستانی از دوره های مختلف تاریخی توسط نگارندگان این مقاله شناسایی شد. یکی از مهم ترین این کشفیات ، محوطه ای وسیع به نام «جولیان» است که طی بررسی های باستان شناسی ، بقایای یک شهر با آثار دوره ساسانی و صدر اسلام در این محل شناسایی و مستندسازی شد. در مرکز این محوطه عظیم تاریخی و مخروبه ، بقایای یک چهارطاقی دیده می شود که به صورت ویژه ای قابل بحث است. بنای این آتشکده از گونه آتشکده هایی با دالان طواف در اطراف است که پیرامون آن ، راهروهایی وجود دارد. نمونه هایی از این آتشکده در غرب ایران از جمله در شیان و میل میلگه در اسلام آباد غرب و همچنین در دیگر مناطق ایران از جمله آتشکده نگار کرمان و فراشبند فارس دیده می شود. علاوه بر اینها ، تخت سلیمان آتشکده دیگری با این سبک معماری است که از جمله مهم ترین آتشکده های شناخته شده در جهان به شمار می آید. در این مقاله آتشکده نویافته جولیان برای نخستین بار ، معرفی و با دیگر نمونه های مشابه سنجیده و تحلیل شده است. اهمیت موضوع در این است که پلان این آتشکده ، موضوع پرچالش نحوه عملکرد این آتشکده ها را مجدداً در معرض نقد صاحب نظران خواهد گذاشت.

ساسانیان ، آتشکده ، چهارطاقی ، آبدانان ، حولیان