طاهره چوبینه - کارشناس ارشد فیزیولوژیکی جانوری دانشگاه اراک
حمیدرضا مومنی - عضو هیئت علمی دانشگاه اراک
مهدی خدایی - عضو هیئت علمی دانشگاه اراک
عاطفه خاوری - کارشناس ارشد فیزیولوژی جانوری دانشگاه اراک

لیتیوم علی رغم درمان و پیشگیری از اختلالات دو قطبی عوارض تولید مثلی نیز برجا می گذارد. این ماده قادر است از طریق القا استرس اکسیداتیو تاثیرات سویی بر فعالیت های طبیعی تولید مثلی نر اعمال نماید. این مطالعه با هدف بررسی اثرات مخرب لیتیوم بر قابلیت زنده مانی و تحرک اسپرم قوچ فراهانی و همچنین بررسی نقش محافظتی عصاره گیاه خار مریم به عنوان یک آنتی اکسیدانت بر بهبود اثرات سمس لیتیوم صورت گرفت. اسپرم های گرفته شده از اپی دیدیم قوچ فراهانی به چهار گروه تقسیم شدند: 1- اسپرم های لحظه صفر، 2- اسپرم های لحظه 180 دقیقه (کنترل)، 3- اسپرم های تیمار شده با کلرید لیتیوم به مدت 180 دقیقه و 4- اسپرم های تیمار توام انتی اکسیدانت (عصاره گیاه خار مریم)+ کلرید لیتیوم به مدت 180 دقیقه. جهت بررسی قابلیت حیات و زنده مانی اسپرم از سنجش 5- 2- (3-(4,5-dimethylthiazol-2-yl) MTT diphenyltetrazolium bromide) استفاده شد و قابلیت تحرک اسپرک بر اساس دستروالعمل سازمان بهداشت جهانی انجام شد. تجزیه و تحلیل اماری داده ها توسط آنالیز واریانس یک طرفه همراه شده با تست توکی صورت گرفت. در این پژوهش تیمار اسپرم ها با کلرید لیتیوم به مدت 180 دقیقه توانست درصد قابلیت حیات و تحرک اسپرم ها را در مقایسه با گروه کنترل به طور معنی داری کاهش دهد. کاربرد مشترک انتی اکسیدانت با کلرید لیتیوم توانست تنها قابلیت حیات اسپرم را نسبت به گروه تیمار لیتیوم به طور معنی داری جبران کند. بنابراین سیلیمارین به عنوان یک آنتی اکسیدانت قوی قادر است اثرات سمی کلرید لیتیوم بر قابلیت حیات اسپرم قوچ را مهار نماید.

اسپرم قوچ فراهانی، قابلیت زنده مانی ، قابلیت تحرک اسپرم، کلرید لیتیوم، عصاره خار مریم