سیدمحمد زمانزاده - استادیار ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مجتبی یمانی - دانشیار ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
معصومه بنی صفار - دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

بهره برداری بیرویه از شن و ماسه بستر رودخانه های گرگان موجب انواع تغییرات به خصوص زیست محیطی شده است. میزان مواد برداشت شده در محل استخراج معمولا بسیار زیادتر از مقداری است که رودخانه ها قادر به رسوبگذاری و ترمیم ذخیره شن و ماسه خود باشند، از این رو کاهش در ذخیره و موجودی شن و ماسه در اثر بهره برداری بی رویه منجر به فرایندهای فرسایشی و پایین افتادن بستر رودخانه و خط داغ آب و بزرگ شدن تدریجی محل برداشت شن و ماسه در اثر حفاری و گودبرداری شده و در طول زمان باعث انحراف بیش از حد مسیر آب و در نتیجه تغیرات مورفودینامیکی می شود. علاوه بر این، در محل حفاری اگر مستقیما در کانال باشد باعث ایجاد آشفتگی و افزایش تولید باررسوبی بخصوص ذرات ریز در حد سیلت و رس میگردد که بدلیل چسبیدگی مواد آلی به ذرات رس مقدار ماده آلی هم افزایش مییابد. همچنین به علت ارتباط تنگاتنگ اجزای مختلف اکوسیستم رودخانه ها و بدلیل همان آشفتگی و بخصوص تولید مواد دانهریز باعث کاهش میزان اکسیژن آب و تاثیر مستقیم بر روی حیات گروه های مختلف زیستمندان رودخانه ای میشود. در این مقاله بطور خلاصه به مهمترین آثار زیستمحیطی ناشی از برداشت شن و ماسه در رودخانه های گرگان اشاره شده است.

اثرات زیست محیطی، برداشت شن و ماسه، اکوسیستم رودخانه، حوضه آبریز گرگانرود