محمد رضا صلواتی میبدی - مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
نقی حسین زاده، - مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
حسین عباسی، - مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
زین العابدین شهادتی مقدم - مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش

برای بدستآوردن بهترین دورگها با حداکثر هتروزیس باید طرحی ژنتیکی برای ارزیابی ترکیبپذیری ژنوتیپهای والدی اجرا گردد. جهت اجرای این تحقیق شش لاین بهنژادی شده در مرکز تحقیقات توتون تیرتاش (توتم 321 ، توتم 322 ، توتم 323 ، توتم 324 ، توتم 325 و توتم 341 ) به همراه 6 لاین نرعقیم ایرانی با تکنیک لایندرتستر بررسی شدند. تیمارها شامل 36 دورگ و 12 والد به صورت طرح لاتیس ساده با 2 تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش در سال 1389 کشت شدند. صفات وزن سبز و عملکرد برگ، متوسط قیمت، درآمد ناخالص، تعداد، طول و عرض برگ و میزان قند، نیکوتین و پتاسیم کمربرگ اندازه گیری شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات در طرح لاتیس ساده نشان داد که بین والدین و تلاقیها برای اغلب تفاوت معنیداری وجود داشت. تجزیه اثر تلاقیها به اجزای خود، شامل لاینها، تسترها و اثرمتقابل لاینها × تسترها نیز نشان داد که بین لاینها از نظر صفات اختلاف معنیداری وجود نداشت. اثر متقابل بین لاینها و تسترها نیز در مورد صفات وزن سبز و عملکرد معنیدار شد که این امر میتواند حاکی از واکنش متفاوت لاینها در ترکیب با تسترهای مختلف باشد. تجزیه ترکیبپذیری عمومی لاینها و تسترها نشان داد که ارقامتوتم 323 و توتم 325 و تسترهای کوکر 347 نرعقیم 1، کوکر 347 نرعقیم 2 و کا 326 نرعقیم 2 از نظرعملکرد دارای ترکیبپذیری عمومی (GCA) مثبت و معنیدار بودند. بر این اساس این ارقام میتوانند به عنوان یکی از والدین در برنامه به نژادی برای عملکرد مورد استفاده واقع شوند. همچنین از شش تلاقی که والدین آنها دارای ترکیب پذیری مثبت و معنی دار بوده و تلاقی آنها دارای SCA مثبت و معنیدار و دارای هتروزیس مثبت و بالا نسبت به والد برتر بودند، میتوان در برنامه به نژادی و تولید توتون هیبرید نرعقیم استفاده نمود.

هیبرید نرعقیم، توتون، هتروزیس، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی