سید محمود طبیب غفاری

بیماری فوزاریم سنبله گندم از جمله بیماری های مخرب ویژه مناطق مرطوب و نیمه مرطوب می باشد. عامل عمده این بیماری قارچ Fusarium graminearum است که در بین گونه های این قارچ غالبیت دارد. این بیماری به طور برجسته ای ظرف مدت چند هفته عملکرد گندم را کاهش داده، ضمن آنکه موجب افت کیفی دانه براثر تجمع توکسین deoxynivalenol (DON) نیز می گردد. بیماری های گیاهی در شرایط مطلوب محیطی، وجود میزبان حساس، وجود عامل بیمار زا و زمان کافی برای توسعه بیماری بهصورت اپیدمی ظاهر می شوند(هرم اپیدمی). اجتناب، تحمل، مقاومت و فرار از بیماری چهار راهبرد اصلی بهنژادگران برای مقابله با تنش ها و اصلاح ارقام می باشند. اجتناب با تغییر در صفات گیاهی مرتبط با ساختمان و ساختار میزبان امکان برخورد و مواجهه عامل تنش و میزبان را به حد اقل می رساند. تحمل راهبرد دیگری است که بوسیله آن و با استفاده از غربالگری، ارقامی که علی رغم حساسیت تولید اقتصادی مطلوبی دارند شناسائی و بعنوان ارقام متحمل معرفی می شوند. به عبارتی تحمل همزیستی مسالمت آمیز میزبان و پاتوژن می باشد. البته این رویکرد با توجه به وجود توکسین در دانه آلوده به فوزاریم قابل توصیه نمی باشد. اصلاح برای مقاومت سومین راهبردی است که بهنژادگران از آن برای مقابله با تنش استفاده می کنند. این راهبرد با توجه به مرکب بودن قارچ فوزاریم و نبود رابطه مقاومت اختصاصی نسبت به جدایه های قارچ در بر همکنش گندم و فوزاریم جوابگو نیست. راهبرد فرار از بیماری زمانی کاربرد دارد که با اصلاح صفات گیاهی همزمانی یکی و یا بیش از یک عامل هرم اپیدمی میسر نشده در نتیجه میزبان علی رغم حساسیت از اپیدمی فرار کند در این مطالعه مستندات لازم جهت این ادعا که علی رغم فقدان مقاومت واقعی میتوان از بروز بیماری فوزاریم با مدیریت صفات میزبان بهره گیری نمود ارائه گردیده است. در این نتایج QTL کنترل کننده صفات زمان ظهور خوشه و باز شدن بساک پرچم و هم مکانی آن با صفت مقاومت به فوزاریم روی کروموزوم D2 معرفی شده است.

فوزاریم، سنبله، گندم، به نژادی، فرار از بیماری