حسن مهدی خانی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه فناوری سلولز و کاغذ دانشگاه شهید بهشتی
حسین جلالی ترشیزی - استادیار گروه فناوری سلولز و کاغد دانشگاه شهید بهشتی

مشتقات سلولزی سهم رو به رشدی را در بازار فراورده های سلولزی به خود اختصاص داده و دامنه کاربرد آنها در صنایع متنوعی نظیر بهداشتی و دارویی، غذایی، صنعتی ، نظامی و غیره روبه گسترش است. خصوصیات فییکی و شیمیایی مشتقات سلولزی متاثر از نوع و ماهیت ترکیب جانشین شده ، میزان جانشینی، نحوه جاگیری ترکیب جانشین شده در مولکول، میانگین وزن مولکولی و توزیع وزن مولکولی می باشد. کربوکسی متیل سلولز از جمله مهمترین مشتقات سلولزی بوده که از جایگزین شدن برخی گروه های هیدروکسیلی مونومرهای گلوکوپیرانوزی زنجیره سلولز توسط گروه های کربوکسیل (CH۲-COOH) بدست می آید. جایگزینی مزبور از طریق واکنش سلولز با مونو کلرواستیک اسید که توسط قلیا کاتالیز شده، انجام گرفته و منجر به انحلال پذیری و فعالیت بیشتر شیمیایی فراورده تولیدی می گردد. کربوکسی متیل سلولز پس از سلولز زانتات و سلولز استات مهمترین مشتق صنعتی سلولز است که با توجه به میزان درجه خلوص آن در شوینده ها، صنایع غذایی، پوشش و اندود کاغذ، رنگ های امولسیونی، گل های حفاری، صنایع داروسازی، آرایشی، بهداشتی و غیره کاربرد دارد. در این مقاله نحوه تولید این ماده و کاربردهای وسیع آن با توجه به مطالعات پژوهشگران دیگر بررسی می گردد.

مشتقات سلولز، کربوکسی متیل سلولز، اتری شدن، درجه جایگزینی