آریا رسولی - گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران
محمد نوری - گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران
محمدرحیم حاجی حایکلایی - گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران
علی شهریاری - گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران

مشاهدات بالینی و مطالعات صورت گرفته کمبود مس در استان خوزستان را تأیید نموده است. در این مطالعه کارایی دو فراورده خوراکی و تزریقی مس در درمان کمبود مس در گوسفند ارزیابی شده است. از یک گله 600 رأسی گوسفند با سابقه آتاکسی آنزئوتیک در شهر رامهرمز از استان خوزستان تعداد 180 رأس میش 3 تا 5 ساله برای انجام مطالعه انتخاب و به صورت تصادفی به 3 گروه 60 رأسی شامل گروه شاهد (گروه 1)، گروه درمان خوراکی (گروه 2) و گروه درمان تزریقی (گروه 3) تقسیم شدند. در زمان قوچ اندازی، گروه دوم یک بار درمان خوراکی با یک کپسول 4 گرمی اکسیدمس و گروه سوم یک بار درمان تزریقی با ادتای کلسیم- مس به میزان 50 میلی گرم را به صورت زیرجلدی دریافت کردند. سپس هر 3 گروه در زمان قوچ اندازی، 2/5 ماه بعد و در زمان بره زایی خونگیری شده و غلظت مس و فعالیت سرمی سرولوپلاسمین مورد سنجش قرار گرفت. میانگین غلظت سرمی مس در مرحله اول خونگیری در هر سه گروه مورد مطالعه در حد 3 میکرومول در لیتر و یا کمتر بود که نشان دهنده ی کمبود عملکردی یا هیپوکوپروز در گوسفندان تحت مطالعه می باشد. در مرحله اول خونگیری میانگین غلظت سرمی سرولوپلاسمین در پایین ترین سطح محدوده ی طبیعی قرار داشت. مقایسه غلظت سرمی مس و سرولوپلاسمین در مراحل مختلف خونگیری در گروه درمان خوراکی و تزریق نشان داد که مراحل دوم و سوم خونگیری دارای اختلاف معنی دار با مرحله اول خونگیری و همچنین گروه شاهد می باشند ولی خود این دو مرحله اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند. در این مطالعه اگرچه استفاده از ترکیبات خوراکی و تزریقی مس سبب افزایش غلظت سرمی مس و فعالیت سرمی سرولوپلاسمین در میش های آبستن گردید ولی غلظت سرمی مس در مراحل دوم و سوم هنوز کمتر از سطح طبیعی بود و در محدوده ی کمبود مرزی قرار داشت. این مطالعه آشکار ساخت که در بین گوسفندان این منطقه هیپوکوپروز وجود دارد که این هیپوکوپروز بصورت کامل به یک درمان با ترکیبات مس پاسخ نمی دهد. بنابراین به شرایط اثبات هیپوکوپروز در گوسفندان این منطقه، توصیه می شود که از دوزهای تکراری فراورده های مس استفاده گردد و میزان مس خون مورد ارزیابی قرار گیرد.

کمبود مس، گوسفند، سرولوپلاسمین، فرآورده های مس