مهدی دزفولی نژاد - دانشجوی دکتری عمران ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
مهدی روانشادنیا - استادیار گروه مدیریت ساخت ، دانشکده فنی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خوزستان
عبدالرسول تلوری - دانشیار گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز

سرمایه گذاری در طرح ها و پروژه های عمرانی و توسعه کلان شهرها ، به منظور تحقق و دستیابی به آرمان ها و اهداف مشخصی انجام می شود، اما مطابق فرموده ی مقام معظم رهبری (مد ضله عالی)، اگر محافظت نظامی نباشد تمامی سرمایه گذاری ها ی انجام شده و دستاوردهای فرهنگی، اقتصادی، علمی و سیاسی آن در یک نصف روز به هدر می رود . لذا یکی از راهکارهای صیانت از دستاورد های توسعه عمرانی کلان شهرها، محافظت نظامی می باشد . یکی از برنامه های محافظتی نظامی در حوزه عمران شهری ، ساخت و تامین فضاهای امن پناهگاهی است ، که جزء برنامه های پدافند غیرعامل محسوب می شود ، فاکتورهای نظیر جلوگیری از متروکه شدن در زمان صلح ، اطمینان کامل از عملکرد موثر در زمان بحران و صرف جویی سرمایه گذاری، ذهنیت طراحان و سازندگان پناهگاه را به سوی اختصاص یک کاربری ثانویه به آن در زمان صلح و به تعبیری طراحی چند منظوره آن سوق می دهند . در چند منظوره سازی پناهگاه ها انتخاب کاربری ثانویه مناسب از بین گزینه های موجود می بایست بر اساس وجود معیارهای مشترک در طراحی انجام شود. در این مقاله ابتدا، ایده ی استفاده از فضای مساجد به عنوان کاربری ثانویه پناهگاه در زمان صلح پیشنهاد می شود ، سپس با شناسایی الزامات اصلی طراحی پناهگاه و شناسایی الزامات اصلی طراحی مساجد و بررسی میزان انطباق و اشتراک این معیارها ، ایده ی مطرح شده را در قالب امکان سنجی مورد بررسی و تحقیق قرار می دهد ، در نهایت این گونه نتیجه گیری می شود که از میان گزینه های موجود برای کاربری ثانویه نظیر مترو ، فروشگاه تجاری ، پارکینگ ، سالن های اجتماعات ، مدارس ، سالن های ورزشی و غیره ، مساجد به سبب داشتن معیار مشترک قروان اعم از ریشه تاریخی ،طبقه بندی ، مکان یابی ، جمعیت پذیری، تمرکز زدایی ، الزامات معمارانه ، الزامات سازه ای ، ملاحظات روانی ، اعلام خطر ، معیار خودگردانی و سیمای ظاهری و میزان انطباق زیاد با طرح پناهگاه ، می توانند به عنوان گزینه ی مناسبی جهت کاربری ثانویه پناهگاه انتخاب گردد.

پدافند غیر عامل ، پناهگاه چند منظوره ، مسجد ، ادغام کاربری ، معیارهای مشترک