راحله اکبری - کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان
احمد صالحی کاخکی - استادیار، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان

یکی از نوآوریهای هنر سفالگری در دوران اسلامی، فناوری زرینفام است که در ایران مراحل تکاملی خود را در سه دوره اولیه، میانی و متأخر طی کرده است. در دوره میانی این سفال نسبت به قبل دگرگون و به حد اعلای خود رسید و در مراکز مختلفی در سراسر ایران تولید شد. تنوعی که بین نقوش و شکل سفالهای هر یک از این مراکز وجود دارد، موجب پیدایش سبک بخصوصی گردید که برخی در این زمینه با هم قرابت دارند و این خود معیاری برای مطالعه تطبیقی آنها شده است. در مجموعههای مختلف دنیا نمونههای بسیاری از این دوره وجود دارد که برخی شناسنامهدار و بعضی تاکنون مورد مطالعه قرار نگرفته؛ از جمله موزه چهلستون اصفهان که یازده نمونه از این سفال را در مخزن دارد و با یک نظر زرینفامهای این دوره را به خاطر میآورد، ولی تاکنون پژوهشی بر روی آنها انجام نشده است. مطالعه این نمونهها با هدف شناخت بیشتر هنر زرینفام، میتواند به معرفی اشیای متعلق به این موزه نیز کمک کند. در همین راستا، با جمعآوری اطلاعات از منابع کتابخانهای و میدانی به روش توصیفی، تطبیقی و تحلیلی به بررسی نقش و شکل سه نمونه از آنها و مقایسه با نمونههای شناسنامهدار در سایر مجموعهها پرداخته تا به دو پرسش که سفالها تولید کدام مرکز میباشند؟ و در چه سده ساخته شدهاند؟ پاسخ داده شود. در نهایت این نتیجه حاصل شد که هر سه با سبک کاشان تولید شده که با احتیاط به این مرکز نسبت داده و از بین آنها دو نمونه در سده هفتم ه.ق و دیگری در اواخر سده ششم تا اوایل هفتم ه.ق ساخته شدهاند

سفال زرین فام، مخزن موزه چهلستون، سده ی میانی، کاشان، سده هفتم ه.ق