علی حیدری - مدیر مطالعات سیستمی و دیسپاچنیگ آب – شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایرا

حوضه آبریز دز و کارون به عنوان بزرگترین منبع آبی غلاوه بر تامین نیاز آبی دشت پهناور خوزستان و جا دادن طرحهای بزرگ برقابی کشور همواره با چالش انتقال آب مواجه بوده است . در این مقاله اثر برداشت آب طرحهای سرشاخه حوضه های دز و کارون و بخصوص طرح انتقال آب بهشت آباد بر میزان تولید انرژی، معیارهای طراحی و متناظراً میزان کاهش ظرفیت نصب نیروگاهی و همچنین توسعه اراضی دشت خوزستان مورد بررسی قرار می گیرد . با شبیه سازی سیستم رودخانه ای در افقهای مختلف توسعه طرحهای مخزنی ، سطح زیر کشت اراضی پایین دست در و ضع موجود از حدود 300 هزار به 500 هزار هکتار و پس از توسعه کامل سدهای مخزنی قابل افزایش است که در آن مقادیر متناظر نیاز آبی به ترتیب 9,2 میلیارد و 17,7مترمکعب در سال می باشد . در شرایط موجود با وجود سدهای مخزنی کارون 3، کارون 1 و دز و با در نظر گرفتن معیار طراحی و توسعه اراضی کشاورزی (شامل حداقل تضمین زمانی %80 و حداکثر کمبود مقدار %15 )، سطح زیر کشت قابل افزایش به 350 هزار هکتار است که این موضوع حاکی از عدم استفاده کامل از منابع آب و خاک منطقه در شرایط موجود است . با اجرای طرحهای مصوب انتقال آب از سرشاخه حو ضه های دز و کارون به حوضه های مجاور ، علاوه بر کاهش 1500 مگاوت توان نصب نیروگاه آبی در سیستم نیروگاههای برقابی، در صورت حفظ الگوی کشت و راندمان آبیاری ، پتانسیل توسعه اراضی در توسعه کامل سدهای مخزنی 50 هزار هکتار کاهش خواهد یافت . که این میزان 10 درصد کل پتانسیل آبخور رودخانه های دز و کارون است . راندمان و الگوی کشت در برخی شبکه های آبیاری نیاز آبی به بیش از 16000 متر مکعب در سال در هکتار می رسد که حد بالای نیاز آبی کشاورزی یه شمار می رود . با وجود کمبود آب فلات مرکزی و منابع مناسب خاک در دشت خوزستان، ضرورت افز ایش راندمان و یا حتی تغییر الگوی کشت در این دشت پهناور اجتناب ناپذیر بوده و تنها راه حل عملی برای مهار بحران آب خواهد بود .

حوضه کارون، نگرش سیستمی ، شبیه سازی ، مخزن