آرزو افخم ابراهیمی - کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی
سیدمحمود حسینی - عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

خشکسالی یکی ازمهمترین بلایای طبیعی است که همواره زندگی انسان را مورد تهدید قرار داده است . خشکسالی از دیدگاه های گوناگون اقلیمی ،کشاورزی، هیدرولوژی و اقتصادی / اجتماعی تعاریف متفاوتی داراست . بروز خشکسالیهای مکر ر در ایران در طول سالهای اخیر، فشارهای سنگینی را بر کشور وارد کرده است .. مخصوصا جوامع روستایی و عشایری بواسطه نحوه معاش متکی بر کشاورزی و دامداری در معرض بیشترین آسیب ها قرار دارند . مسلما وقتی صحبت از روستایی و عشایر می شود نمی توان نقش علم ترویج را بعنوان یک مکتب انسانی سازنده نادیده انگاشت . اما در شرایط کنونی نقش , جایگاه و عملکرد ترویج در مقابله با خشکسالی بسیار کمرنگ است . به همین منظور این پژوهش کاربردی با هدف بررسی ویژگی های کلی خشکسالی های اوائل دهه 1380 در ایران و تاثیر آن بر محیط زیست و اقتصاد و معیشت جوامع عشایری و شناخت زمینه ها و راهکارهای توانمندسازی کوچ نشینان برای مقابله با این پدیده و پیامدهای آن به تدوین راهکارهای ترویجی می پردازد . روش تحقیق بکارگرفته شده تلفیقی از روشهای کمی و کیفی است که با استفاده از طرح دو مرحله ای انجام پذیرفته است . در این تحقیق کلیه عوامل تاثیر گذار برمعیشت کوچ نشینی در شرایط محدودیت منابع آبی و تغییر و تحولات وارده بر آن مورد بررسی قرار گرفته و اولویت بندی گردیدند . راهکارهای مقابله با خشکسالی در زمینه های مدیریتی ، زیست محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی و آموزشی ترویجی معرفی و از نظر قابلیت اجرا، میزان تاثیر و میزان توجه مورد بررسی قرار گرفته اند . در نهایت با شناخت عوامل تاثیرگذار بر زندگی عشایر و علل اساسی آسیب پذیری از خشکسالی چنین نتیجه گیری می شود که می توان با اتخاذ راهکارهای مدیریتی و برنامه ریزی از وقوع خشکسالی های اقتصادی ، اجتماعی تا اندازه ای جلوگیری نمود .

خشکسالی ، اثرات خشکسالی، راهکارهای مقابله با خشکسالی ، راهکارهای ترویجی