منصور جهان تیغ - تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات، آموزش وترویج کشاورزی، زابل

منطقه مورد بررسی در محدوده شهرستان زاهدان در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد که جزء مناطق خشک میباشد. بارندگی این حوضه ناچیز و به حدود 08 میلی متر می رسد ولی شدت آن بالاست. بطوریکه همواره این منطقه قبل از اجرای عملیات آبخیزداری با سیلاب های حجیمی همراه بوده است. برای اجرای این پژوهش حوزه آبخیز زاهدان مشخص و خصوصیات فیزیوگرافی آن اندازهگیری و میزان هرزآبهای آن از رابطه (فرمول در متن اصلی مقاله) محاسبه شد. همچنین وضعیت مدیریت این حوضه نیز با استفاده از مطالعات موجود مورد بحث و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که شکل حوضه در ابتدا گرد ولی در انتها نزدیک به بیضی می باشد. زمان تمرکز آن براساس روش های کالیفرنیا و کرپیچ به ترتیب برابر 9/6 و 8/85 ساعت برآورد گردید. با توجه به اینکه بخش زیادی از زیر حوضه را زمین های لخت و عاری از پوشش گیاهی تشکیل می دهد، نفوذپذیری آن ناچیز و بخش مهمی از نزولات آن به رواناب تبدیل می شود. با توجه به کاربری اراضی و نفوذپذیری پایین مقدار 1CN ؛ CN2؛ CN3 حوضه به ترتیب 76، 85 و 90 بدست آمد. بر این اساس میزان رواناب سالانه این محدوده 49998000 متر مکعب برآورد شده است که در گذشته بدون هیچگونه استفاده ای به خارج از کشور سرازیر می گردیده است. قبل از اجرای طرح های کنترل سیلاب هر ساله سیلاب های متعدد در این شهر ایجاد و خسارات زیادی بر جای میگذاشته است. ولی در حال حاضر سیلاب محدودههای پایین دست شهر زاهدان )منطقه شیرآباد( را تهدید می نماید. اجرای عملیات کنترل سیلاب، در این حوضه براساس وضعیت توپوگرافی، خاک، وضعیت اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی صورت گرفته است. بطوریکه سازههای احداثی در منطقه گوربند را انواع بندهای خشکه چین، گابیونی، سنگ و سیمان و بندهای خاکی تشکیل می دهد. ولی در سایر زیر حوضه ها فقط بند خاکی احداث گردیده است. همچنین این پژوهش نشان می دهد که اجرای طرح های آبخیزداری انجام سایر سازه های بزرگ را در منطقه منتفی نموده است.

سازههای مکانیکی، کاهش سیلاب شهری، کنترل سیلاب، خشکه چین و گابیونی