فاطمه راستی - دانشجوی کارشناسی ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه یزد
کمال امیدوار - استاد، دانشگاه یزد

در این تحقیق یکی از سنگین ترین بارش های شهر مشهد (1377/1/17) طی 49 سال اخیر (1389-1340) که دلیل رخداد آن پدیده ی سردچال بوده است، مورد بررسی قرارگرفته است. هدف غایی این مطالعه ی همدیدی، تبیین اندرکنش های میان جو و محیط سطحی و به عبارتی کشف رابطه ی میان الگوی گردشی موجد بارش در مشهد است. به منظور مطالعه ی بارندگی شدید مشهد، با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی، الگوهای گردشی ایجاد کننده ی بارش، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا آمار روزانه بارش ایستگاه مشهد از سازمان هواشناسی کشور اخد گردید. شدید ترین بارش منطقه انتخاب شد. الگوهای سینوپتیکی به وجود آورنده ی این بارش در سطح زمین و سطوح بالا بر اساس نقشه های ساعت 00 گرینویچ سطح زمین و سطوح 500،300 و 850 هکتوپاسکال شناسایی گردید. همچنین برای تعیین شدت ناپایداری، شاخص های ناپایداری Si و Ki را در ایستگاه مشهد بررسی کرده ایم. یافته های تحقیق نشان داد که الگوهای فشار موثر در بارش شدید، در سطح زمین ورود سیکلون غربی، و در سطوح بالا نفوذ بادهای غربی، ورود سردچال به همراه ریزش هوای مرطوب می باشد. سامانه های ناپایدار غربی در برخورد با این سردچال، تغییر مسیر داده و به سمت عر ضهای پایین تر منتقل شده اند؛ درنتیجه، سامانه های غربی با حرکت از روی آب های جنوبی کشور، رطوبت زیادی را کسب کرده و از سمت جنو ب غرب به داخل کشور نفوذ کرده اند و بارش های قابل توجهی را پدید آورده اند. همچنین مشخص گردید که این بارش نتیجه ی شار رطوبت از پهنه ی آبی مدیترانه ی شرقی، دریای سرخ و خلیج فارس است. وجود تاوایی مثبت در روز هفدهم نماد وجود بارش زیاد در منطقه است. همچنین نقشه ی نم ویژه تراز 850 هکتوپاسکال برای اطلاع از منشا رطوبت تهیه گردید. نقشه نم ویژه بیانگر آن بود که در روز مورد مطالعه، نم ویژه از میزان بالایی برخوردار بوده است که از طریق واچرخند مستقر بر روی عربستان، رطوبت دریای سرخ، دریای عرب و خلیج عدن به نواحی مرکزی و شمال شرق ایران، تزریق و رطوبت این بارشها را تامین کرده است.

تحلیل همدید، سردچال، بارش سنگین، الگوی گردشی، مشهد