فریدون رستمی - دادیار دادگستری
یونس پرنون - کارشناس ارشد حقوق ، مدرس دانشگاه

قتل خواه علیه نفس باشد، خواه علیه اطراف (اعضا) و خواه علیه معانی (منافع اعضا مانند بینایی و بویایی) به سه قسم تقسیم میشوند: ۱- قتل عمدی. ۲- قتل شبیه به عمد. ۳- قتل خطئیمحض. البته فقهای اهلسنت قتل را به دو قسم تقسیم می کنند: یک قسم، عمدمحض و قسم دوم، خطئی محض؛ و قسم حد وسطی را قائل نیستند. بلکه آنچه را که فقهای امامیه شبیه به عمد (شبه عمد) می نامند، چنانچه عدوانی باشد، آن را داخل در عمدمحض میدانند و اگر عدوانی نباشد، آن را داخل در خطئی محض می دانند (مانند تلف بیمار توسط پزشک). در میان فقهای امامیه، فقط شیخ طوسی (ره) تقسیم بندی اخیر را مطمح نظر قرار داده است و مستند نظر شیخ، روایات ضعیفی است که به جهت ارسال (مرسل بودن روایتش) راویان آنها ذکر نشده اند یا به جهت تقیه ضعیف اند و قابل اعتماد نمی باشند. بنابراین، موافق قول مشهور فقهای امامیه و بلکه اجماع آنان، قتل به سه دسته منقسم می شوند؛ عمد، شبیه به عمد، خطئیمحض. قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ نیز که متأثر از نظرات فقهای امامیه است، در ماده ۲۰۴ چنین مقرر میدارد: « قتل نفس بر سه نوع است: عمد، شبه عمد، خطا » و در ماده ۲۷۰ همین قانون آمده است: «قطع عضو یا جرح آن، سه نوع است: عمد، شبه عمد، خطا» . علی ای حال، موضوع بحث ما در این مختصر، قتل عمدی و مجازات مترتب بر آنها (قصاص) و به طور خاص، بررسی ارکان و عناصر مهمترین جنایت عمدی یعنی قتل عمد می باشد و در خاتمه، به بررسی اجمالی طرق اثبات دعوی قتل و مقوله شرکت و تسبیب در قتل عمد خواهیم پرداخت.

قتل عمد ، قانون مجازات ، حقوق ، شرع