کریم داداش پور - کارشناسی ارشد فقه و جزا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، ایران
علی مبارکی - کارشناسی ارشد فقه و جزا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، ایران

حقوق شهروندان ایجاب می کند که عاملان نقض قوانین کیفری که به نوعی مضر به حال جامعه اند، دستگیر و محاکمه شوند. دستگیری نیز باید در چارچوب مقررات و با رعایت اصول خاصی صورت گیرد. نگهداری متهمان تحت نظر ضابطان دادگستری در جرایم مشهود از مراحل مهم فرآیند رسیدگی قضایی است. ضابط دادگستری که تحت ریاست و نظارت دادستان باید به تحقیق درباره جرم و دستگیری متهم اقدام کند در جرایم مشهود از اختیارات گسترده ای برخوردار است در اینگونه جرایم ضابط دادگستری می تواند حداکثر تا مدت 24 ساعت متهم را تحت نظر قرار دهد و پس از گردآوری دلایل او را نزد مقام قضایی حاضر کند. نگهداری که نوعی سلب آزادی محسوب می گردد با حق آزادی و امنیت شهروندان مغایر است. اصل برائت حکم می کند که زمانی جرم کسی در دادگاه ثابت نشده است حقوق و آزادی های او محفوظ بماند بنابراین متهم حق دارد در برابر اتهاماتی که ضابط دادگستری به او نسبت می دهد از خود دفاع کند. برای دفاع از خود متهم حق دارد از موارد اتهام مطلع شود و تا حضور وکیل مدافع در برابر سوالات ماموران سکوت اختیار کند. متهم حق دارد به محض دستگیری غیبت خود را به خانواده و نزدیکان اطلاع دهد و از مشاوره پزشک بهره مند گردد. در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 با تاثیرپذیری از الگوی جهانی دادرسی عادلانه و استفاده از مطالعات تطبیقی با اتخاذ رویکردهای نوین از نظام دادرسی تفتیشی در مرحله تحقیقات مقدماتی فاصله گرفته است. در این میان، مقررات ناظر به حقوق دفاعی متهم تحولات مهمی داشته و به خلاءهای قانونی فعلی در بحث تحت نظر توجه شده است تا حقوق مظنونان و متهمان در این مرحله از تحقیقات تضمین شود.

تحقیقات مقدماتی، شخص تحت نظر، حقوق شهروندی، حقوق دفاعی متهم