محمد زارع نیستانک - عضو هیات علمی پژوهشگاه شاخص پژوه

هویت های قومی و نسبت آن با هویت ملی یکی از مسائل اساسی در کشورهای چند قومیتی به شمار می آید. چگونگی رابطه و مناسبات میان این دو نوع هویت اجتماعی می تواند بر روی همبستگی و انسجام ملی در این کشورها تأثیر بگذارد. هویت ملی در جوامع دارای تنوع قومی به عنوان یک عامل مؤثر در همدلی و انسجام ملی مطرح و قابل توجه می باشد. هویت ملی مجموعه ای از گرایش های مثبت نسبت به عوامل، عناصر و الگو های هویت بخش یکپارچه در سطح یک کشور به عنوان یک واحد سیاسی است. هویت ملی دارای عناصر سازنده گوناگونی چون ارزش های ملی، دینی، فرهنگی، اجتماعی و انسانی و در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، سیاسی، جغرافیایی، زبانی و غیره است. هویت ملی از نظر جامعه شناسی به مثابه نوعی احساس و تعهد و تعلق عاطفی نسبت به مجموعه ای از مشترکات ملی جامعه است که موجب وحدت و انسجام می شود و دارای ابعاد مختلف خرده فرهنگ ملی، دینی، جامعه ای و انسانی است. هدف این مقاله بررسی نقش هویت ملی در همدلی اقوام ایرانی و انسجام ملی است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه بوده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که دستیابی به اتحاد و وحدت ملی در ایران که از تجمیع خرده فرهنگهای گوناگون قومی و مذهبی ایجاد شده است بیش از هر چیز به تحکیم مؤلفه های هویت ملی بستگی دارد و هویتی موفق و کارساز است که صفت ملی آن در برگیرنده تمام هویتهای قومی، مذهبی و فرهنگی این سرزمین باشد و هویت ملی هم تنها در سایه اهتمام دولت به ایجاد شرایط عادلانه و برقراری روابط احترام آمیز و به رسمیت شناختن لایه های فرهنگی و هویتی و حقوق سیاسی اجتماعی اقوام مختلف پدیدار خواهد شد. هرگاه حاکمان ایران بر تجمیع و تحکیم کلیه مؤلفه های هویت ملی ایرانی که در بردارنده نوعی وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت بوده است، اصرار ورزیده، به کثرت اقوام درون جامعه ایرانی احترام گذاشته، پایه های وحدت ملی مستحکمتر شده و انسجام ملی دوام بیشتری یافته است. هرگاه حکومتهای ایرانی از توجه به همسازی لایه های مختلف هویتی جامعه ایرانی عدول کرده و در طراحی سیاستها و اجرای برنامه ها بخشی از آن را نادیده گرفته یا نفی نموده اند، به وحدت ملی ایران خدشه وارد شده است

هویت ملی، قومی، وحدت، انسجام، ایران