فرامرز محمدی پویا - دانشجوی دکتری علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران

عصر حاضر، عصری است که تحت عنوان عصر انفجار اطلاعات از آن نام برده میشود. دراین دوره، اطلاعات از طریق فنآوریهای پیشرفتهای همچون اینترنت و شبکههای جهانی اطلاعرسانی به وفور یافت میشوند، بنابراین صرف داشتن اطلاعات نمیتواندمفید و کارساز باشد؛ بلکه تجزیه و تحلیل و نحوهی کاربرد این اطلاعات حائز اهمیت است. تفکر انتقادی این امکان را برای فرد فراهم میکند تا حقیقت را در میان بههم ریختگی حوادث و اطلاعاتی که وی را احاطه میکند، جستجو نماید و به هدفش که رسیدن به کاملترین درک ممکن است، دست یابد. در دایره المعارف جامع آموزش و پرورش، تفکر انتقادی را به معنای کاربرد دیدگاهها ورویکردهای شخصی به جای پذیرش ساده و بدون ارزیابی در مورد قضاوتها، نگرشها و اطلاعات دیگران تعریف نموده است. ریشههای خردمندانهی تفکر انتقادی قدمتی دیرینه دارد، روش تدریس و دیدگاه سقراط در 2500 سال قبل مؤید این مطلب است. سقراط، اهمیت پرسش سؤالات عمیق را که موجب میشوند انسان قبل از پذیرش هر ایدهای به تفکر درآن بپردازد، و نیز اهمیت جستجویشواهد، آزمایش دقیق، استدلال، فرضیهها و تحلیل مفاهیم اساسی را نشان داد. روش او که اینک به پرسش و پاسخ سقراطی معروف است، بهترین راهبرد آموزش تفکر انتقادی می باشد. با توجه به اهمیت مهارت تفکر انتقادی و همچنین ضرورت پرورش و کاربرد آن در زندگی افراد بشر، شناسایی این مهارت، امری لازم بهنظر میرسد و اولین گام در راه پرورش این مهارت،شناسایی مبانی آن است. لذا با توجه به مراتب فوق، هدف اساسی پژوهش حاضر، تبیین مبانی معرفتشناختی تفکر انتقادی، با تأکید بر روش گفتوگوی سقراطی و با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی میباشد

تفکر انتقادی- روش پرسش و پاسخ سقراطی- مبانی معرفت شناختی