پروین فرزانه - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد عجب شیر، ایران
میترا هنرجو - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، ایران

فضاهای تجاری همواره از اجزای جدانشدنی کالبد شهرها بوده و هستند و بازار نمونه ای بارز از اینمراکز در معماری سنتی ایران به شمار می رود. سابقه ی پیدایش و رواج بازار در این سرزمین به چند هزار سال پیش از میلاد می رسد و در برخی شهرهای دوره ی اشکانی و ساسانی به عنوان یکی از عناصر مهم شهری به شمار می رفت. اگرچه بازار ابتدا به منظور رفع نیازهای اقتصادی مردم ایجاد شد، ولی طولی نکشید که روباط اجتماعی و فرهنگی گسترده ای درون ساختار آن به وجود آمد و به مکانی مبدل گشت که اکثر نیاز انسان های هر شهر از جمله آموزش و تفریح را برآورد کرد و نقطه ارتباطی و فضای اتصال اکثر اقشار جامعه قرار گرفت. با ورود تکنولوژی و صنعت، مفهوم بازار دچار تغییراتی گشت با این حال طبق اصول مشخصی که از جامعه سنتی بازار باقی مانده است، این پدیده همچنان به حیات خود ادامه می دهد. با تمرکز بر شناخت سیر تحول این عنصر شهری و چگونگی ارتباط آن با جامعه، همچنین با بهره گیری از الگوهای پیدایش بازار و عوامل مؤثر در تحول چهره ی بازار در اجتماع، می توان اصول بازار سنتی ایران را بازیابی نموده و به مفهوم مدرن آن مرکزی تجاری با رویکرد حیای مفاهیم بازار ایجاد نمود. توجه به معیارهای کمی و کیفی در فرایند برنامه ریزی، طراحی، احداث و بهره برداری از این مجتمع با بهره مندی از الگوهای طراحی بازارهای سنتی از جمله: ریتم و تکرار، وحدث در کثرت، نور و کاربری های همساز با طبیعت و ... امری بسیار مهم در فراهم ساختن فضای مناسب جهت ارائه کالا و خدمات به مشتریان است که در میزان رضایت مندی مشتریان و نیز افزایش مزایای اقتصادی فروشندگان تأثیر مستقیم دارد. از آن جا که عملکرد مجتمع های تجاری و مراکز خرید فراتر ازمسائل اقتصادی است و کارکردهای دیگری مانند فراغت را نیز تأمین کنند، لذا کیفیت و جذابیت این فضاها از اهمیت به سزایی برخوردار است. هر چقدر که یک فضای تجاری از نظر مراجعه کنندگان مطلوب تر و دل پذیرتر باشد مدت زمان ماندگاری افراد در آن فضا افزایش یافته و در نتیجه موجب ترغیب خرید و افزایش میزان موفقیت اقتصادی خواهد گردید.

بازار، مجتمع تجاری، فضاهای تجاری، تعاملات اجتماعی، تبریز