سپیده ترابی - دانشجوی کارشناسی ارشد سازههای آبی دانشگاه لرستان
بابک شاهی نژاد - استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه لرستان
حجت ا... یونسی - استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه لرستان

یکی از راههای کنترل و ذخیرهی آب نابههنگام و استفاده از آن جهت مصارف شرب، کشاورزی و صنعت احداث سد میباشد. با ساخت سد بر روی رودخانه رژیم جریان و وضعیت انتقال رسوب تحت تأثیر قرار گرفته به نحوی که سرعت جریان و پتانسیلانتقال رسوب رودخانه در هنگام ورود به مخزن سد کاهش یافته و در نتیجه ذرات رسوبی به تدریج شروع به تهنشین شدن میکنند. تهنشینی رسوبات در مخزن پیامدهای نامطلوبی را در پی خواهد داشت که از جمله میتوان به کاهش عمر مفید مخزن و اختلال در عملکرد تأسیسات خروجی، دریچهها و شیرهای تراز پایین اشاره نمود. اطلاع از مقدار رسوب ورودی ونحوهی توزیع آن در مخزن از موارد بسیار ضروری است که بایستی با دقت مورد بررسی قرار گیرد. روشهای مختلفی برای پیشبینی توزیع رسوب در مخازن سدها ارائه شده است که از جمله میتوان به روشهای تجربی اشاره نمود. در میانروشهای تجربی دو روش افزایش سطح و کاهش سطح از روشهای پر کاربرد بوده که اساس هر دو روش بر پایهی تعدیل سطح اولیه مخزن بر اثر تهنشست رسوب میباشد. در روش کاهش سطح مخازن از نظر هندسی به چهار نوع تقسیم شده وبرای هر یک از این چهار نوع مخزن پارامترهایی ارائه شده که میتوانند بر روی دقت کار تأثیر بسزایی داشته باشند در این پژوهش پارامترهای روش کاهش سطح با استفاده از الگوریتم ژنتیک واسنجی و سپس نتایج بدست آمده از آن با روشهای افزایش سطح و کاهش سطح مورد مقایسه قرار گرفت. ارزیابی روشهای فوقالذکر بر اساس اطلاعات و دادههایمشاهداتی حاصل از هیدروگرافی سال 2112 سد اکباتان انجام شده است. مقایسه نتایج نشان داد که واسنجی پارامترهای روش تجربی کاهش سطح میزان خطا را از 1/5به0/8 کاهش داده و همچنین با کمترین میزان میانگین مجموع مربعات خطا، به عنوان روش منتخب در پیشبینی توزیع رسوب در سد اکباتان معرفی گردید

رسوبگذاری در مخازن سدها، روش کاهش سطح، روش افزایش سطح، الگوریتم ژنتیک، سد اکباتان