علیرضا فراروئی - دانشجوی کارشناسی ارشد بخش آبیاری دانشگاه شیراز
علیرضا کشاورزی - استادیار بخش آبیاری دانشگاه شیراز
محمود جوان - استادیار بخش آبیاری دانشگاه شیراز

تخمین میزان دبی عبوری در سرریز های جانبی یکی از مسائل مهم و پیچیده علوم آب می باشد . جهت آبگیری از هرکانال اصلی در پروژه های آبیاری ، زهکشی ، پخش سیلاب و… احتیاج به تأسیساتی می باشد که متداول ترین آنها سرریزهای جانبی می باشد . این تأسیسات در کنار یک کانال اصلی نصب می گردند و هر گاه که سطح آب در کانال اصلی از رقوم تاج سرریز جانبی بیشتر شد جریان از روی سر ریز بر قرار می شود . با توجه به توزیع عادلانه آب در اراضی زیر پوشش سدها وتحویل حجمی آب که در بسیاری از دشتهای کشور به اجراء در خواهد آمد و توزیع آب درآنها که ع مومًا توسط رریزهای جانبی صورت می گیرد لزوم تحقیق جامع در موردسرریزجانبی ضروری به نظر می رسد . محققین متعددی در این زمینه مطالعه نمودند ولی هیچکدام اثرشیب جانبی دیواره کانال اصلی را به همراه ارتفاع سرریز جانبی از کف کانال اصلی را برروی ضریب دبی سرریزجانبی درنظرنگرفته اند. با توجه به اینکه مقطع کانال در کانال های آبیاری عمومًا ذوزنقه ای شکل می باشد و تا کنون اکثر تحقیقات بر روی سرریزهای جانبی در کانال های مستطیلی شکل صورت گرفته لذا در این تحقیقات از کانال ذوزنقه ای استفاده گردیده است و مدلی ریاضی جهت تعیین ضریب تخلیه سرریز جانبی در کانال ذوزنقه ای ارائه گردیده و از طریق ساخت مدل فیزیکی نسبتًا طولانی جهت بررسی میزان دبی عبوری و ارزیابی مدل استفاده گردیده است . در این تحقیق نتایج حاصل از مدل ریاضی ارائه شده با داده های آزمایشگاهی همبستگی خوبی نشان داده است.

هیدرولیک سرریزهای جانبی، شیب جانبی، مدل ریاضی