محمد فرجامی - کارشناس ارشد باستان شناسی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی

جنوب خراسان و به طور کلی شرق ایران، کمتر مورد مطالعه باستانشناختی قرار گرفته و از این لحاظ یکی از مناطق کمتر شناخته شده ایران به حساب می آید. بررسی ها و کاوش های باستانشناسی که در سال های اخیر در این منطقه صورت گرفته، داده های باستانشناختی بسیار ارزشمندی را در اختیار جامعه باستانشناسی قرار داده است. یافته های مربوط به پیش از تاریخ در منطقه جنوب خراسان تاکنون معرفی نشده اند و اگر هم معرفی شده اند به صورت ناقص و محدود به یکی دو محوطه در مناطق شمالی استان بوده است. محوطه گوند باغستان فردوس، یکی از مراکزی است که سفالینه های شاخص عصر مفرغ متاخر را در این محوطه می توان مورد بررسی و مطالعه قرار داد. نویافته های این محوطه بخشی از آن حاصل برنامه تعیین عرصه و حریم محوطه در سال 1394 و بخش دیگر نیز مربوط به کاوش های غیرمجازی است که در محدوده این محوطه، طی سالیان گذشته (از دهه 4911 تاکنون) صورت گرفته، می باشد. یافته های این محوطه، تقابل و ارتباط فرهنگی بین مناطق شرقی ایران، ترکمنستان و میان رودان (بین النهرین) را نشان می دهد. مقاله حاضر حاصل مطالعات میدانی و کتابخانه ای نگارنده می باشد که به تحلیل و مقایسه این داده ها با نواحی مجاور خصوصا سایت های باستانی در محدوده آسیای مرکزی (ترکمنستان و شمال افغانستان) در محدوده زمانی عصر مفرغ متاخر که با نام فرهنگ باختری - مروی (BMAC) معروف می باشد، می پردازد.

عصر مفرغ، فرهنگ باختری مروی (BMAC)، شرق ایران، محوطه گوند باغستان