علیرضا فلاحی - پرفسور دانشکده معماری و شهرسازی، دانشکده معماری، گروه بازسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران
عاطفه سادات هاشمیان - کارشناس ارشد بازسازی پس از سانحه، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران- نویسنده مسئول

زمینه و هدف: مجموعه مطهر حرم رضوی به عنوان یکی از بزرگترین زیارتگاه های شیعیان روزانه پذیرای حجم وسیعی از زوار می باشد. شرایطقسمت های مختلف آن به گونه ایست که کوچکترین سانحه طبیعی و یا انسا نساز خسارات مادی و معنوی جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. یکیاز این فضاها، فضای زیرگذر مجموعه است که لزوم آسیب شناسی آن در مواجه با بحران های احتمالی امری ضروریست. هدف مقاله ارائه راهکارهایاجرایی جهت کاهش خسارات و تلفات احتمالی زوار به دنبال وقوع حادثه غیرمترقبه در فضاهای زیرسطحی است.روش: روش تحقیق حاضر متکی بر رو ششناسی کیفی است که عمدتاً مبتنی بر مشاهده است. همچنین برای جمع آوری اطلاعات از بررسی اسناد وانجام مصاحبه عمیق با مدیران، خدام و زوار بهره گرفته شده است. دراین مرحله داده های حاصل از طریق تکنیک سوات مورد سنجش قرار گرفته است.در این ماتریس ضعف ها و قوت های محیط داخلی زیرگذر در کنار تهدید ها و فرصت های محیط خارجی آن بررسی و به ارائه راهکارها منج رشده است.یافت هها: یافته های پژوهش بیانگر لزوم مناسب سازی فضای زیرگذر حرم مانند اصلاح کیفیت تهویه و روشنایی، اصلاح دسترسی ها و رفع المان هایغیر سازه ای خطرناک می باشد، که تنها در پرتو سیاست های مدیریتی مانند بیمه اشخاص و ابنیه، آموزش هدفدار و مانورهای منظم در کنار عملیاتمهندسی و فنی از جمله بهبود ترافیک و ارتقای ایمنی حمل و نقل پیاده و سواره میسر است.نتیجه گیری: تناسبت کالبد اماکن مقدس با رفتار و عادات زوار و کاربران آن در تمامی شرایط به ویژه شرایط اضطراری ناشی از سانحه در پرتوسیاست های مدیریتی و فنی- مهندسی است که نقش اساسی در کاهش خسارات و تلفات به دنبال سوانح احتمالی دارد.

مدیریت سوانح غیر مترقبه، آسیب پذیری، فضای زیرگذر، حرم مطهر رضوی