سیدضیاء هاشمی - دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران
مجید فولادیان - دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران
زینب فاطمی امین - دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

هر جامعه و فرهنگی بنا به شرایط و مقتضیات خود محدودیت ها، معیارها و هنجارهایی را برای انتخابهمسر وضع می کند. در هر فرهنگی یک شخص ممکن است گزینه های مختلفی از جنس مخالف را به عنوانهمسر احتمالی پیش روی خود داشته باشد، اما در هیچ فرهنگی انتخاب همسر انتخابی تصادفی نیست. درهر فرهنگی علاوه بر محدودیت های ناشی از ارزش ها و امیال فردی، جامعه نیز مجموع های از محدودیت ها راتحمیل می کند. در ایران تا چند دهه پیش انتخاب همسر عمدتا بر عهده اعضای خانواده بوده است، اما امروزهتا حدود زیادی خود فرد نقش اصلی را در انتخاب همسر بازی می کند. هرچند این نقش تحت تأثیر شرایطاجتماعی و فرهنگی ایفا می شود. بنابراین امروزه همسرگزینی به عنوان یک کنش مهم اجتماعی مورد بررسی وتحلیل قرار می گیرد و برای فهم و درک الگوهای همسرگزینی نظریه های زیادی ارائه شده است. در این مقالهدر سطح نظری دو نظریه مهم همسرگزینی (به عنوان دو نظریه رقیب) یعنی همسا ن همسری و ناهمسان همسریمطرح و سپس بر اساس نقاط تأکید مشابه آنها شاخص های تحقیق ساخته شد. در مرحله بعد با استفاده ازروش پیمایش در سطح کل کشور با حجم نمونه پنج هزارنفری اقدام به بررسی و سنجش تجربی شاخص هایتحقیق و دو نظریه همسرگزینی شد. نتایج تحقیق نشان از غلبه قاطع الگوهای همسان همسری در ایران دارد.نتایج گویای این مطلب هستند که حدود 90 درصد در خصوصیات ظاهری، 89 درصد از نظر ویژگی هایروانی -عاطفی، 93 درصد در خصوصیات شخصیتی، 68 درصد از نظر خصوصیات طبقاتی و 88 درصد ازنظر مذهبی از الگوهای همسان همسری تبعیت می کنند. نتایج تحلیلی نیز به صورت قاطع این مسئله را نشانمی دهد که در ایران گروه های مختلف برای ازدواج کسانی را انتخاب می کنند که از نظر خصوصیاتظاهری، روانی-عاطفی، شخصیتی، طبقاتی و مذهبی شباهت بیشتری با آنها دارند؛ هرچند شدت وضعف این الگوها در میان زنان و مردان متفاوت است.

همسرگزینی، همسان همسری، ناهمسان همسری، الگوی غالب همسرگزینی در ایران