میرسعید موسوی - کارشناس ارشد معماری، دکترای شهرسازی
غلامرضا ایرانی - کارشناس ارشد معماری

شهرهای ایران که دارای ویژگی های تکامل یافته در طی قرون متمادی بودند، در عرض چند دهه گذشته دچار تحولی عظیم شدند. آنچه که این شههرا به عنوان خصوصیات کالبدی خود داشتنأ، فضاها و عناصر معماری - شهرسازی ارزشمندی بودند که منبعث از فرهنگ حاکم بر زندگی شهروندان بود. هر فضا یا عنصر معماری - شهری، طبق نیازهای روزمره ساکنین شهرها و در جواب به رشد و دگرگونی جامعه به رشد و دگرگونی جامعه شهری در طی زمان شکل گرفته و تکامل یافته بود. بافت های قدیم به همراه عناصر و فضاهای شهری درون خود مانند شبکه معابر، بازارها و آب انبارها، مساجد و کاروانسرا و ... علاوه بر شکل فیزیکی قابل توجه و خصوصیات کالبدی، ارزش های فرهنگی،‌اجتماعی و تاریخی ویژه ای را نیز در خود نهفته دارند. اقدامات و برنامه های شهرسازی که از چند دهه قبل شروع شد، بدون هیچ توجی موجبات نابودی ارزش های سنتی موجود در بافت های شهیر را فراهم آوردند. آنچه که تحت عنوان شهرسازی دوره جدید همچون موجی فراگیر در شهرهای بزرگ و سپس سراسر کشور گسترش یافت، چیزی جز انعکاس تحولات غرب نبود. سالها پس از انقلاب صنعتی در غرب که دگرگونی هایی را در شیوه زندگی شهری نیز به دنبال داشت، در ایران نیز به همراه نفوذ استعمارگران، الگو برداری ها و برداشت هایی از شیوه غربی شهرنشینی و برنامه ریزی شهری به عمل آمد. این مسئله در ابتدا در شکل ساختمان های شهری و معماری تک بناها و سپس به صورت تأثیر بر بافت و کالبد شهرها نمایان شد.

بافت شهری، فرسودگی، شهرنشینی