علیرضا کرباسی - استاد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
تکتم محتشمی - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربت حیدریه
امین علیزاده - استاد گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد
زهرا مقیمی - دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربت حیدریه

ایران از جمله کشورهایی است که به دلیل کمبود منابع آب سطحی، بیشترین آب مصرفی در کشاورزی را از آبهای زیرزمینی تامین می کند. در این راستا بررسی مقایسه ای عوامل موثر بر اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی می تواند گامی موثر در جهت کاهش آثار نامناسب اضافه برداشت و حفظ بیلان آب باشد. به همین منظور با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و فرمول کوکران 122 چاه در دشت زاوه- تربت حیدریه انتخاب شد و برای تحلیل آماری از نرم افزار SPSS استفاده شده است. براساس آزمون t-test در دو گروه اضافه برداشت و عدم اضافه برداشت، نتایج نشان داد که متغیرهای تحصیلات، درآمد، نوع کانال انتقال آب، نوع کشت غالب، کشت محصولات کمآب اثر معنادار بر اضافه برداشت دارند و متغیرهای تجربه کشاورز، شرکت در دوره های آموزشی و شغل اصلی کشاورز بر اضافه برداشت اثر معنادار ندارند. همچنین نتایج نشان داد که در گروه اضافه برداشت تعداد کمی از کشاورزان دارای تجربه بسیار بالا هستند، نوع نظام بهره برداری از بیشتر چاه-ها نیز به صورت مالکیت شخصی و نوع کشت غالب کشاورزان، کشت آبی است. با توجه به نتایج مطالعه، اصلاح الگوی کشت، ایجاد تغییر در کانالهای آبیاری و لوله گذاری و توجه بیشتر مسئولین به افزایش آگاهی های کشاورزان و مشارکت مردم دربرنامه ریزی و مدیریت آب و ایجاد تعاونی آببران در محدوده ی مورد مطالعه پیشنهاد می شود .

منابع آب زیرزمینی، اضافه برداشت، دشت زاوه- تربت حیدریه