وحید بیرجند مشیری - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی دانشگاه فردوسی مشهد
بیژن قهرمان - استاد گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد
کامران داوری - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد
محمد جلینی - دانشیار مرکز تحقیقات کشاورزی استان خراسان رضوی

کاهش چشمگیر کمیت و کیفیت منابع آب در دسترس، بشر را وا می دارد تا آب را به شکلی درست تر مصرف کند. سامانه های نوین آبیاری، از راه هایی هستند که باعث افزایش بازده و کارایی مصرف آب می شوند. آبیاری موضعی امروز به عنوان یکی از مهمترین و پیشرفته ترین روش های آبیاری در کشاورزی مطرح است که هم اکنون جهت احداث و بهره برداری از این سامانه ها با هدف افزایش کارایی و راندمان مصرف آب، سرمایه زیادی صرف می شود. در روش های آبیاری موضعی آب در حجم و فشار کم در اختیار گیاه قرار می گیرد. آگاهی از نحوه توزیع آب در خاک جهت طراحی و مدیریت صحیح سیستم های آبیاری امری ضروریست و موجب موفقیت و داشتن توجیه اقتصادی این سامانه ها می گردد. از آنجایی که انجام آزمایش برای تشخیص شکل توزیع رطوبت در داخل خاک، کاری مشکل و زمان بر می باشد، لذا با استفاده از مدل های تحلیلی عددی که با داشتن فاکتورهای هیدرولیکی خاک و معادلات حرکت آب در خاک می توانند تخمین قابل قبولی از توزیع رطوبت در خاک ارائه دهند، توصیه شده است. HYDRUS-2D از جمله این مدل هاست که در ارتباط با حرکت آب، املاح و گرما در خاک می باشد و توسط سیمونک و همکاران در آزمایشگاه شوری خاک آمریکا بسط داده شده است. مقادیر اندازه گیری شده و شکل پیاز رطوبتی ( شامل عمق و عرض خیس شدگی ) در دو روش آبیاری موضعی در خاک Silty Clay Loam و دبی 4 لیتر بر ساعت در روش قطره ای زیر سطحی و دبی خروجی 1/2 لیتر در روش سفالی زیرسطحی با نتایج مدل مقایسه شد. نتایج حاصل از پژوهش، با استفاده از نمایه های آماری R ، RMSE و MAE بترتیب، در روش قطره ای زیر سطحی، 0/946، 0/0139 و 0/0125 و در روش سفالی زیرسطحی، 0/915، 0/0349 و 0/0324 بر تناسب خوب مدل و آزمایشات انجام شده میدانی در شبیه سازی فرایندهای نفوذ اطراف قطره چکان ها و همچنین آبخوان های سفالی در مدت آبیاری، دلالت داشت. همچنیناین مطالعه نشان داد روش کمتر توسعه یافته آبیاری سفالی زیرسطحی، به نسبت روش دیگر با وجود خروج کمتر آب، توزیع مناسبی از رطوبت را در اطراف خود و در عمق خاک ایجاد می کند.

آبیاری موضعی، پیاز رطوبتی، حرکت آب، سفالی زیرسطحی، طراحی