محمدرضا ابراهیمی - مربی گروه معماری دانشگاه فنی و حرفه ای منطقه یک کشوری دانشکده فنی شماره یک تبریز
مجتبی هاشم زاده - مربی گروه معماری دانشگاه فنی و حرفه ای منطقه یک کشوری دانشکده آموزشکده فنی چمران اهر

نشانه ها و یادمان های شهری در طول تاریخ یکی از مهمترین شاخصه های معمارانه جهت شناسایی محیط و خوانایی شهرها به شمار میرفت و از تأملات و تدققات ویژهای در میان ساکنان برخوردار بوده است. لکن امروزه به دلیل عدم مطالعات کافی و توجه مناسب، کمتر به نحوه ارتباط تکوین بصری این پدیده با انتظام فضایی شهر و روند توسعه و دگرگونی آن در شهرسازی پرداخته میشود. البته کثیری از شهرهای تاریخی کشور به عنوان تبلور کالبدی این دگرگونی ها از این دگردیسی بازنمانده است و به ناچار روابط کالبدی - فضایی تازه و مفهومی جدید از شهروندی را مطرح میکند. این عناصر، که ریتم شهری را کنترل و ویژگی خود را در شهر منعکس میکردند؛ اکنون افق شهری محدبی که برجسته ترین نقاط آن، ساختمان های یادمانی بود، جای خود را به منحنی مقعری داده است که در زیر آن، ساختمان های مذکور به ابنیه ای کوتاه و بی اهمیت بدل گشته اند. لکن این دگرگونی ها بیش از آنکه ماهوی باشد، عرضی بودهاند و سبب گشته آنچه فضای شهری عرضه میدارد با آنچه شهروند طلب میکند در تعارض قرار گیرد. لکن، به مدد شالوده نمادین شهر، میتوان یک شبکه ارتباطی شکل پذیر ایجاد نمود که در آن جریانی مداوم از انرژی و اطلاعات بصری برقرار باشد. بر مدار این سخن و به استقبال از این خلأ علمی، نوشتار حاضر قصد دارد در مقیاسی معطوف به تبیین نحوه آفرینش و گسترش این عناصر معماری، به بیان نقش این نشانه ها در شهرها پرداخته و نقش آن را بر کیفیت ادراک شهروندان از فضا در چهارچوب معماری ایران تبیین نماید. یافته های پژوهش ضمن آنکه از پرسش اصلی مقاله، یعنی چگونگی تکوین کالبدی فرآیند نشان سازی در شهر در طی فرآیند شکل گیری استخوان بندی آن ابهام زدایی می نمایند؛ در تبیین گوشه هایی از بازتاب آن در توسعه پیکره شهری نیز مفید میباشند.

نشانه های شهری، هویت کالبدی، تصویر ذهنی، آفرینش اثر معماری