شبنم مفتاحی - مرکز تحقیقات محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران و کمیته تحقیقات دانشجویی و گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
کاوه خیرخواه رحیم آباد - نویسنده مسیول، مدرس دانشگاه، کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
رقیه گونه فراهانی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

مدیریت صحیح مواد زاید جزایر به منظور کلیه پارامترهای استراتژیکال بهداشتی، حفظ و حراست از محیط زیست و نیز منابع طبیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جزیره خارک در شمال خلیج فارس و در جنوب استان بوشهر و در شهرستان بوشهر قرار گرفته و در شمال آن جزیره خارکو قرار دارد. از کل عرصه جزیره نزدیک به 1078/6 هکتار معادل 50/36 درصد آن سطوح کاربری های وضع موجود است. مطالعه حاضر، به بررسی و ارزیابی روش های مقایسه ای مدیریتی- مهندسی سیستم های دفع مواد زاید جزیره خاک با شهر کیوتو ژاپن در سال 94-1393 بر مبنای معیارهای توسعه پایدار را ارایه می دهد. مجموع پسماندهای تولیدی در جزیره خارک به صورت پسماندهای صنعتی و شهری مدیریت می شوند. در مجموع 700 مخزن پلاستیکی 660 لیتری و 240 عدد زیر- جزیی (ناحیه پایانه ها) در سطح جیره وجود دارد. در محدوده مورد مطالعه پسماندهای تولیدی در گروه پسماندهای صنعتی، بر عهده واحدهای تولید کننده اینگونه پسماندها بوده و بایستی، پسماندهای صنعتی ذخیره شده را با کشتی به بیرون از جیره منتقل کنند. پسماندهای شهری تحت مدیریت واحدهای عملیات عمومی، جمع آوری و به سایت بازیافت جزیره منتقل می شوند؛ به دلیل مساحت کم بین حوزه های جمع آوری و سایت بازیافت عملیات جمع آوری و حمل و نقل ادغام شده است. برای تهیه کمپوست در سطح جزیره از روش بیومکانیکال (kaminzugverfahren) مورد استفاده قرار می گیرد. مدت زمانی که یک پشته آماده برای تهیه کمپوست می شود حدود 2 الی 4 ماه به طول می انجامد، تا یک پشته آمده و کمپوست ایجاد شود. در حال حاضر در سایت بازیافت و دفع جزیره عملیات خرد کردن پسماندهای پلاستیکی توسط 3 دستگاه خردکن 500 کیلوگرمی انجام می شود و به منظور خردکردن کاغذهای تفکیکی عملیاتی انجام نمی شود و فقط توسط یک دستگاه baler، فشرده می شوند. در این راستا از یک دستگاه سرند زباله به ظرفیت 100 تن در روز استفاده می شود. روزانه به طور متوسط 12 تن زباله از سطح جزیره (700 مخزن ذخیره موقت) جمع آوری شده و با استفاده از 3 خودرو در 7 سرویس و به صورت مخلوط (تفکیک نشده) به سایت بازیافت جزیره منتقل می گردد. فرکانس جمع آوری در جزیره خارک در محدوده شهری روزانه یک بار و در محدوده پایانه ها و صنایع مستقر در دور جزیره هر دو روز یک بار است. در وضعیت فعلی بخش پسماند مرطوب جزیره با میزان تقریبی 70 درصد در فرآیند کمپوست به روش هوازی تبدیل به کود آلی می شود، که به دلیل عدم تفکیک مناسب پسماند خشک و مرطوب از کیفیت مناسبی برخوردار نمی باشد. شدت بازیافت اجزای خشک زباله 50 درصد بوده که به علت مخلوط شدن آنها با سایر زباله کیفیت بسیار پایینی دارند. عامل باران در صورت ایجاد سیلاب می تواند مخاطراتی را در سیستم ذخیره، جمع آوری، حمل و نقل و دفع پسماند بوجود آورد؛ میانگین بارندگی سالیانه خارک 240 میلیمتر و نیز میانگین کل رطوبت نسبی 61% و دما 25/3 درجه سلسیوس گزارش شده است، که یکی از مشکلات عمده سیستم مدیریت پسماند در مناطق گرمسیر افزایش سرعت تجزیه بیولوژیکی مواد آلی موجود در پسماند می باشد که از جمله پیامدهای زیست محیطی آن ایجاد بوهای نامطبوع و تشکیل شیرابه و بدنبال آن آلودگی هوا و آب و مزاحمت های ساکنان است. تمایل به برنامه ریزی و سرمایه گذاری در بخش دولتی برای اجرای برنامه های کاهش تولید پسماند و نیز اجرای برنامه های آموزشی در بخش دولتی در زمینه ارتقای آگاهی های عمومی مدیریتی و مهندسی پسماند می تواند پتانسیل قابل توجه بخش بازیافت مدیریت عملیات عمومی در راستای توسعه فرهنگ کاهش تولید پسماند و تفکیک از مبدا را در جزیره خارک ارتقاء ببخشد.

پسماند، مهندسی، مدیریت، بازیافت، کمپوست