سارا رزقی - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی
محمدرضا احمدخانی - استادیار
سمیه رزقی - کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی

در حال حاضر توسعه آموزش عمومی و رسانه های گروهی و فراگیر شدن زبان رسمی موجبات ضعف شدید لهجه های محلی را فراهم آورده و بسیاری از این گویش ها در آستانه نابودی کامل قرار گرفته اند، که این امر ضرورت ثبت و تنظیم علمی لهجه های محلی را بیش از پیش به وجود آورده است و توجه بیشتر به مطالعات زبان شناسی را لازم کرده است. با توجه به اهمیت بررسی گویش های محلی با توجه به اینکه از یک سو این گویش ها گنجینه هایی از لغات و واژه های مختلف اند و با توصیف علمی آن می توان مشکلات دستوری و آوایی زبان فارسی را حل نمود و از سوی دیگر یکی از منابع اصلی و مهم در مطالعات تاریخی محسوب می شوند، بدیهی است عدم توجه کافی به آن، به معنای از دست دادن بخش مهمی از منابع اصلی تحقیق ادبیات، تاریخ و جامعه شناسی است. لذا این پژوهش با انتخاب یک نمونه 60 نفری با استفاده از آزمون های زبان شناسی بر اساس نظریه واج شناسی تولیدی به بررسی فرآیند های واجی گویش بیرجندی و تغییرات این فرآیندها در گروه های مختلف سنی و تحولات این فرآیندها پرداخته شده که بر اساس تحلیل انجام گرفته در خصوص تعیین ارتباط بین سن و میزان بکار گیری لهجه بیرجندی می توان گفت ضریب همبستگی محاسبه شده در سطح بالایی معنی دار و مثبت است. یعنی با افزایش سن میزان بکارگیری لهجه بیرجندی افزایش می یابد همچنین بر اساس شاخص های آمار توصیفی بیشترین و کمترین بکارگیری فرآیند ها در هر یک از گروهها مشخص گردید. در پایان با توجه به نتایج اخذ شده از مطالعه این گروه ها پیشنهاداتی برای حفظ و نگهداری این لهجه بومی ارایه نموده است.

لهجه بیرجندی، واج شناسی تولیدی، زبان شناسی، فرآیند های واجی