مهدی پورعبدالله - کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست، دانشگاه صنعتی شریف، تهران
مسعود تجریشی - دانشیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف، تهران

یکی از مشکلات موجود در مخازن سدها ورود بار آلی بهمراه رسوبات بالادست از طریق جریانهای سطحی به این مخازن می باشد. این مساله که در اثر کاربری غیر اصولی اراضی بالا دست رخ میدهد، می تواند موجب بروز عوارض دیگری ازجمله: شکوفایی جلبک درآب نمخزن و بدنبال آن بدبو و بدطعم شدن آب گردد. در این مقاله، میزان انتقال رسوب حاصل از فرسایش خاک زیر حوضه امامه در حوضه آبخیز سد لتیان با مخزن سد و بار آلی ناشی از آن مورد مطالعه قرار گرفته است. این بار آلی که عمدتا فسفر می باشد، نسبت مستقیمی با مقدار رسوب انتقال یافته به مخزن سد دارد. از دو مدل RUSLE و SWAT2000 جهت مدلسازی رسوب و مقایسه نتایج آنها با مقادیر واقعی استفاده گردیده که ورودیهای این دو مدل شامل: داده های هواشناسی، جنس و ترکیبات خاک هر منطقه، نوع کاربری زمین درمنطقه، نوع پوشش گیاهی منطقه، مقادیر شیب وطول شیب در نواحی مختلف می باشد که به طریق سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد استفاده قرار گرفته است. برای سال 58-1357 مقدار رسوب سالیانه دراثر فرسایش ناشی از بارندگی به کمک مدل تجربی RUSLE در حدود 5 برابر مقدار واقعی بدست آمد که این امر بدلیل ناسازگاری این مدل با نقاط کوهستانی و نیز عدم در نظر گرفتن فرسایش ناشی از ذوب برف توسط این مدل می باشد. درمدل فیزیکی SWAT2000 که دارای قابلیت محاسبه اثر ذوب برف بر تولید فرسایش است، مقدار رسوب متوسط سالیانه شبیه سازی شده، معادل 121 درصد مقدار واقعی بدست آمد. همچنین مجموع میزان فسفر آلی ومعدنی برآورد شده خروجی از زیر حوضه امامه در سال مذکور توسط این مدل حدود kg2000 بدست آمده است. با بکارگیری روش کشت نواری جهت کاهش فرسایش خاک وفسفر ورودی، میزان فرسایش خاک و فسفر ورودی ناشی از آن به ترتیب تا 18 و 42 درصد کاهش خواهد یافت.

مدلسازی فرسایش، حوضه آبخیز امامه، رسوب ، فسفر ، RUSLE ، SWAT2000 ، GIS راهکارهای حفاظتی