اسماعیل شهبازی - استاد آموزش ترویج و توسعه روستائی ، گروه آبادانی روستاها، دانشگاه شهید بهشتی

روستاها هم به مثابه هر نهاد اجتماعی و بنگاه اقتصادی دیگر، به طور طبیعی واجد یک سلسله قواعد و مقررات و قرار و مدارهای نانبشته برای خود می باشد. این مقررات و قرار و مدارهای نانبشته یا به تعبیر دیگر ، واجبات اداکردنی و تعهدات مشترک اجتماعی، که عموما مشتمل بر حق ها ، بهره ها ، سزاها، پاداش ها و امتیاز ها و یا به نحوی ، باید ها و نبایدهای زندگی اجتماعی در روستا می باشند، در روند تعامل انسان ها در عرصه های زندگی و در ارتباط با طبیعت، در طول زمان پی ریزی شده و تحول و تکامل یافته و به امروز رسیده اند. تا بدان جا که در فرایند مراودات اجتماعی و مبادلات اقتصادی و نیز، در جریان حل و فصل دعاوی محلی و منطقه ای ، آن نانبشته های خودجوش به عنوان حقوق عرفی جامعه ، اغلب در حکم مراجع قابل استناد کارشناسی ، برای داوری های بومی و محلی مورد استفاده می باشند.