ویدا نوروزبرازجانی - استادیار و عضو هیات علمی گروه معماری، دانشکدهی معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی

این نوشته با موضوع آموزش و شیوههای آموزش طراحی در گارگاههای معماری روبروست. با تغییر نظام سنتی آموزش که بر پایگاهی عملی، تجربی و همدلی استوار بود، به نظام آموزش دانشگاهی که در آن اطلاعات بهشکل یکسویه و متفرق در مسیر واحدهای درسی به دانشپژوهان انتقال مییابد، بهتدریج موضوع بحران در نظام آموزشی، اندیشمندان این حوزه را با چالشی بنیادی مواجه ساخت. بدینرو همراه با بازتعریف معماری بهمثابه دانشی مبتنی بر شناخت انسان و محیط، و طراحی معماری بهعنوانفرآیندی چند ساحتی، پیچیده و متضمن دانش میانرشتهای، چگونگی طراحی و پرسش از روش و فرآیند طراحی، موضوع پژوهش- هایی فراگیری از دههی شصت میلادی به اینسو شده است. از اینرو مقصود اصلی این مقاله پرداختن به امر آموزش معماری بهویژه در حوزهی طرحاندازی معمارانه است و آرمان آن ارایه ی روشی قابل اطمینان، کارآمد و پایدار که از آن با عنوان فرآیند طراحی هدایتگر یاد شده در امر طراحی معماری در کارگاههای طراحی در سطحی تخصصی است.فرض مقاله بر این امر استوار است که مسیر آموزش در کارگاه معماری با طرح پرسشی آغاز میشود که چنانچه در باب آن خردمندانه اندیشه کنیم، سه رویکرد همزمان چگونگی، چیستی و چرایی را همراه دارد و پاسخی که در منزلگاه نخست بر پایه ی این سهگانه فراهم میآید، بنمایهای است که هم بهمثابه سرچشمهی طرح آنرا بهپیش میراند و هدایت میکند و هم دستمایهای است که سنجش اثر را در طول فرآیند طراحی ممکن میسازد. درک این حقیقت که معماری تنها موضوع حل مسیله نیست، بلکه در مرحلهی نخست یک پرسش است یعنی یافتن آنچه خود مساله بهراستی هست، پایگاه نظری این نوشته را شکل بخشیده و ناگفته پیداست که نهادینه کردن پرسش که عملی خلاقانه است در طول زمان دست یافتنی میشود و بدینشکل پایگاه و ارزش آموختن را معین میسازد.این پژوهش با در نظر گرفتن امر طرحاندازی معمارانه بهمثابه امری مبتنی بر برآیند تصمیمسازیها و تصمیمگیریها و باوربه این که طرحاندازی معمارانه بههمان اندازه که روندی خردمدار است، تمرینی بازتاباننده و شهودی است و بههمان اندازه که از ماهیتی کمی برخوردار است کیفی نیز هست، زمینهی پاسخ به این پرسش که فرآیند(چرخه) طراحی معماری هدایتگر و گامهای آن چیست را فراهم و مسیر خود را بهسوی آرمان این پژوهش که بهدست دادن مدلی برای شیوهی آموزش طراحی است باز میکند. این مدلشامل دست یافتن به چهارگانهی رهیافت، راهبرد، راهکار و رویه در مسیر طراحی معماری است.

فرآیند طراحی، مدل طراحی هدایتگر، رهیافت، راهبرد، راهکار، رویه (شگرد)