زهرا علیمحمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد

آن چه که از ماده یک آیین دادرسی مدنی بر می آید،آیین دادرسی مدنی مجموعه اصول و مقرراتی است که می بایست در مقام مراجعه به مقام حقوقی برای دادخواهی و از سوی محاکم حقوقی در مقام رسیدگی به دعوا و صدور رای و اجرای آن رعایت شود.آیین دادرسی مدنی تنها با رعایت اصول به هدف خود یعنی نیل به دادرسی عادلانه نخواهد رسید، چرا که در کنار اصول،تشریفات و قواعد شکلی جز لاینفک یک دادرسی عادلانه است. تشریفات دادرسی رامی توان ازمتن قانون آیین دادرسی مدنی استخراج کرد به طوری که یکی ازپیکره های قانون آیین دادرسی همین تشریفات هستند رعایت تشریفات اجتناب ناپذیر والزامی است. اما ازطرف دیگراصول دادرسی ازتشریفات دادرسی جدا هستند اصول دادرسی ازاصول حقوقی اند که واجد ویژگی های کلی ودایمی وانتزاعی وارزشی هستند اصول دادرسی وتشریفات دارای مصادیق زیادی هستند ولی دراین مجموعه صرفا به اصول وتشریفاتی پرداخته شده که مربوط به جلسات دادرسی هستند. اصول دادرسی راهبردی هستند، اصول دادرسی درمتن قانون به طور صریح نیامده اند ولی جهت داشتن اوصاف و ویژگی های کلی، دایمی و غیره و از تشریفات دادرسی قابل تمایزند که با این روش می توان اصول وتشریفات رامتمایز کرد. با توجه به مفاد قوانین و نظریههای مشورتی اداره حقوقی ونظر حقوقدانان می توان اصول دادرسی را به عنوان بنیان های دادرسی، مفاهیم کلی، الزامی و ثابت معرفی نمود که مقررات آمره محسوب می شوند. سایر مقررات که ناظر به شکل ونحوه بکار بردن وسایل طرح دعوا ودفاع ازآن می باشد جزء مقررات تشریفاتی است مصادیقی ازاصول دادرسی که مربوط به جلسات دادرسی هستند که دراین مجموعه مورد بحث قرارگرفته اند عبارتست ازاصل تناظر، اصل بی طرفی، اصل مربوط به رعایت صلاحیت در رسیدگی ومصادیق تشریفات دادرسی که مربوط به جلسات دادرسی هستند عبارتند از تشریفات مربوط به تقدیم دادخواست، تشکیل جلسه دادرسی، ابلاغ، پایان دادن به جلسه دادرسی، تجدید جلسه دادرسی و تشریفات مربوط به دعاوی طاری. درمورد ضمانت اجرای رعایت اصول دادرسی باید گفت که بعضا عدم رعایت آنها موجبات نقص رای رافراهم می نماید البته آن هم زمانی که عدم رعایت اصول به درجه ای ازاهمیت باشد که رای را ازاعتبار بیندازد.

اصول دادرسی، تشریفات دادرسی، دادرسی عادلانه، نقض رای، اصول راهبردی