سولماز آوریده - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
حسین آقاجانی مرساء - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
عادل سجودی - مدرس دانشگاه پیام نور و علمی و کاربردی گیلان
علیرضا آوریده - کارشناس ارشد برنامه ریزی و رفاه اجتماعی

یکی از مهم ترین مباحث مطرح در علوم انسانی در عصر مدرن روش مطالعه پدیده های انسانی و اجتماعی است. بر همین مبنا پارادایم های متمایزی شکل گرفته اند. یکی از نخستین این پارادایم ها، اثبات گرایی (پوزیتیویسم) است. طرفداران این پارادایم میان جهان انسانی و جهان طبیعی تمایزی قایل نمی شوند. از این رو معتقدند که برای مطالعه علمی پدیده های انسانی و اجتماعی باید از روش یا روش های علوم طبیعی پیروی کرد. در مقابل طرفداران پارادایم هرمنوتیک بر این باورند که جهان انسانی و اجتماعی از نظر ماهوی متفاوت از جهان طبیعی است. از نظر آنان روش شناخت پدیده ها در علوم انسانی تاویل و معناکاوی و در علوم طبیعی تبیین علی است. هدف این مطالعه بررسی سه پارادایم اثبات گرا، تفسیری و هرمنوتیک است. اثبات گرایی اصالت را به شناخت حسی می دهد؛ از این رو جداکردن موضوع تحقیق از پژوهشگران و واقعیات اجتماعی و حذف ارزش ها از فرایند پژوهش از نقاط ضعف این رویکرد شمرده شده است. رویکرد تفسیری به نوعی از ذهنیت گرایی افراطی فرو می غلتد، از این رو با مشکل تحلیل رفتار آدمیان صرفا بر پایه قصد و نیت مواجه می شود. رویکرد هرمنوتیک افراد را به عنوان کلماتی درون متن جامعه تفسیر می کند، از این رو فقدان معیار برای تمییز تفسیرهای مرتبط از غیرمرتبط، اصلی ترین نقطه ضعف این رویکرد خواهد بود. رویکرد اثبات گرایی جامعه را فرافرهنگی و رویکرد تفسیری و هرمنوتیک جامعه را تحت تاثیر فرهنگ ارزیابی می کنند.

پارادایم، اثبات گرایی، تفسیری ، هرمنوتیکی