حمیدرضا فهیمی تبار

روش تفسیرى عبارت است از مستند یا مستنداتى که مفسر بر اساس آن کلامى را که خود ساخته وپرداخته است به عنوان تفسیر کلام خدا و معنى و مقصود آیات الهى قلمداد مى کند و تنها راه دستیابى کامل به مقصد قرآن را منحصرا همان مستند یا مستندات مى شمارد. 1 حال ممکن است یک مفسر با روش خاصى سراغ آیات خاص از قرآن برود. اختلاف مفسران گاهى به سلیقه شخصى آنها برمى گردد. به گونه اى که بعضى سراغ آیات اجتماعى قرآن مى روند. و گروه دیگر جنبه فقهى قرآن را مورد توجه قرار مى دهند و زمانى هم اختلاف آنها به روش و مبانى تفسیرى آنها مربوط مى شود. تقسیم بندى هایى که در تفاسیر انجام مى شود گاهى به اعتبار روش مفسران و زمانى به اعتبار ذوق و سلیقه و زبان آنها صورت گرفته و گاهى هم تفاسیر به هر دو اعتبار تقسیم بندى شده اند. آنچه باید در این طبقه بندى ها مورد توجه قرار گیرد، لغزنده بودن و شکننده بودن آن هاست و ارایه یک تقسیم بندى عقلى و حصرى در زمینه تفسیر امکان پذیر نیست. هدف از روش شناسى تفسیر ملا فتح الله کاشانى تشخیص این مطلب است که مستند یا مستندات ملا فتح الله در سخنى که آن را ساخته و پرداخته کرده و به عنوان تفسیر کلام خدا و معنا و مقصود آیات الهى قلمداد کرده است، چیست آیا به خود قرآن استناد کرده است یا به اجتهاد شخصى و آیا به معناى لغوى و قواعد صرف و نحو عربى تکیه کرده است یا نه آیا به روایات استناد کرده است یا به شهود و مکاشفه آنچه مى توان گفت این است که ملا فتح الله در تفسیر خود به نکات ادبى، آیات قرآنى، روایات و شان نزول استناد کرده است. ولى استفاده از هر یک از این مستندات در تفسیر او به یک اندازه نبوده است. در این نوشتار در آغاز به معرفى مفسر و انگیزه او از نوشتن تفسیر اشاره مى کنیم و سپس به روش هاى او در تفسیر مى پردازیم.