هادی قربانی - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود
علی آقابابایی زیارتی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود

لودگی خاک به واسطه فلزات سنگین عمدتاً حاصل فعالیت های بشر بوده و معمولأ در پساب ها و یا به صورت گرد وغبار ناشی از کارخانجات و یا نتیجه فعالیت های کشاورزی و شهری به طبیعت سرازیر می شوند. کانی های مغناطیسی موجود در خاک ها ممکن است ناشی از سنگ های مادری (منشأ لیتوژنیک) و یا ریشه در فعالیت های انسانی داشته باشد. بسیاری از ترکیبات سمی در هوا توسط فرایندهای اکسیداسیون در طی احتراق، گرد و غبار ناشی از استخراج ذوب فلزات، انتقال خاکستر، گرد وغبار سیمان دارای مقدار زیادی ترکیبات آهن بوده و بنابراین دارای خواص مغناطیسی می باشند. در سال های اخیر برای ارزیابی ونظارت آلودگی خاک از روش مبتنی بر اندازه گیری های مغناطیسی استفاده گردیده و پذیرفتاری مغناطیسی (Magnetic Susceptibility) در جهت شناسایی آلودگی خاک به کار گرفته می شود. پذیرفتاری مغناطیسی، به قابلیت مغناطیسه شدن یک ماده گفته می شود؛ خاصیتی که در ذرات هر ماده بوده، و با قرار گرفتن در یک میدان مغناطیسخارجی سبب تغییر آن میدان در محیط اطراف خود می گردد. معمولاً برای آنالیز، اندازه گیری و تعیین سطوح آلایندگی خاک به فلزات سنگین و تشخیصخصوصیات مکانی و زمانی آن ها از تکنیک های شیمیایی رایج استفاده می شود که بسیار گران و نیاز به زمان طولانی برای انجام عملیات شیمیایی نمونه ها و نیز وجود دستگاههای پیچیده و گران قیمت دارند. استفاده از پذیرفتاری مغناطیسی خاک می تواند به عنوان یک روش سریع و ارزان برای ردیابی میزان فلزات سنگین در خاک مورد استفاده گیرد و راهنمای خوبی برای آلودگی ایجاد شده ناشی از فعالیت های انسانی نظیر کشاورزی، صنعتی و شهری باشد. هدف از این مقاله بررسی قابلیت پذیرفتاری مغناطیسی خاک ها و امکانپذیری کاربرد آن بعنوان یک روش نوین در تعیین و ترسیم پهنه آلودگی برای مناطق آلوده است.

آلودگی خاک، پذیرفتاری مغناطیسی، فلز سنگین