محمدحسین سلیمانی - دانشجوی دکتری تاریخ ایران پس از اسلام دانشگاه خوارزمی
مهران رضایی - دانشجوی دکتری تاریخ ایران پس از اسلام دانشگاه تهران

تاریخ ایران نشان میدهد که پس از هر یورش کتابخانه های سلطنتی و یا خاندانی دستخوش پراکندگی و گاهی نابودی شده اند. به سخن دیگر با نابود کردن گنجینه ها و به آتش سپردن کتابها نیروها و خاستگاه های اندیشه ور پیشین را پایش و یا مهار مینمودند. سرنوشت بسیاری از نسخههای خطی به فراز و فرود تحولات سیاسی وابسته بوده است. برگهای آغازین نسخه ها بازگوکننده چنین نابسامانیها و ناآرامی هایی است. دست به دست شدن قدرت با نو به نو شدن مهره ای تملک نسخه ها میتواند نشانگر چنین رابطه معناداری بوده باشد. ازینرو نسخه هایی که پیش از سده هشتم کتابت و تا امروز برجای مانده باشد بسیار کم شمارند. این نسخه ها به ویژه اگر مشکول کتابت شده باشند از اهمیت و ارزش دوچندانی برخوردارند. یکی از این نسخه های یگانه اختیارات منظوم است که تا زمان نگارش نسخه دیگری از آن شناخته نشده است. چنین مینماید که این نسخه در آغازههای سده هفتم کتابت شده باشد، ولی خود سرودهها به سده پنجم و ششم و شاید که به پیشتر از آن نیز برسد. اختیارت منظوم در گنجینه کتابخانه آستان قدس رضوی با شماره 5381 نگهداری میشود. این نسخه خطی از زمان نگارش تا رسیدن به گنجینه کتابخانه سرگذشت پرفرازونشیبی را سپری کرده است. این نوشتار برآن است تا نخست از نگره نسخه شناسی این سرگذشت را بکاود و سپس دریچهای هر چند کوتاه به ویژگیهای سبکی سروده های آن بگشاید.

اختیارات منظوم، کتابخانه سلطنتی صفویان، نسخه 5381 کتابخانه آستان قدس رضوی