آرمیتا فرزادنیا - دانشجوی کارشناسی ارشد بازسازی پس از سانحه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

در جوامعی که در معرض تهدید حملات هوایی دشمن و همچنین تروریسم قرار دارند، طراحان و برنامه ریزان در حوزه ی معماری و شهرسازی به وسیله ی طراحی بر اساس اصول و ملاحظات پدافند غیر عامل در جهت حفظ جان افراد، دارایی های جامعه و تداوم یافتن فعالیت های حیاتی گام برمی دارند. رشد علم و فناوری و به تبع آن تولید اسلحه و بمب های کشتار جمعی مدرن، ضرورت اعمال این اصول را بر روی مراکز و تاسیسات شهری روشن ساخته است. هدف از این مقاله، بررسی و معرفی این اصول از منظر پدافند غیر عامل در حوزه های مذکور جهت کاهش خطرپذیری در برابر دو نوع حمله ی هوایی و تروریستی است.روش گردآوری داده های این مقاله مرور اسناد، مستندات و منابع اینترنتی است. در این مقاله دو مطالعه ی موردی بررسی شده اند، فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) و مرکز پدافند غیر عامل کوبنا در مادرید. علت انتخاب این دو مورد، ضرورت پایداری و تداوم فعالیت فرودگاه به عنوان مرکزی حیاتی در مقیاس خدمات دهی وسیع برای کلان شهر تهران، به ویژه در زمان بحران و همچنین ساختمانی اداری در مقیاسی کوچک تر و مثال آن مرکز پدافند غیر عامل کوبنا، است. در فرودگاه امام خمینی(ره) به عنوان ساختمانی بنا شده، تلاش بر رفع نواقص موجود است. به عنوان مثال پیشنهاد می شود که جهت افزایش خوانایی در زمان تخلیه ی اضطراری، موانع دسترسی در مناطقی که تردد جمعیت در آن ها زیاد است حذف شده و در مقابل پیچیدگی فضایی در مسیرهایی که به نقاط حساس بنا می رسند جهت حفظ امنیت، افزایش یابد. همچنین تغییر مصالح نما به مصالحی مقاوم و تقویت شیشه ی بازشوها، و استتار با استفاده از نیمه محصور کردن فضاهای باز، توصیه شده است. در مرکز کوبنا اما، موارد فوق اجرا شده است. به علاوه بازشوها در سطح نما دارای عقب نشینی، مسیرهای ورودی خارج از دیدرس عموم و فضای زیرزمین جهت پناهنگاه اضطراری، طراحی و اجرا شده است.

پدافند غیرعامل، اصول و ملاحظات، معماری و شهرسازی، فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره)، مرکز پدافند غیرعامل کوبنا