زهرا رضایی فریمانی - کارشناس ارشد باستان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
سیدمهدی موسوی کوهپر - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

صنعت شیشه گری از سابقه و قدمت دیرینه ای در ایران برخوردار است. این صنعت در دوره ساسانی همپا با سایر صنایع به پیشرفتهای شایان توجهی در فن ساخت و شیوه تزیین دست یافته است. مطالعات پیشین بر روی صنعت شیشه گری این دوره درخشان تاریخی تنها محدود به طبقه بندی و گونه شناسی اشیا بوده است. شناخت اصولی و فنی از پیشینه صنعت شیشه گری در ایران مستلزم مطالعهای همه جانبه است که میبایست جایگاه علوم جدید و مطالعات آزمایشگاهی در آن لحاظ گردد. هدف نهایی این تحقیق بررسی ساختار صنعت شیشه گری در تل ملیان فارس از دوره ساسانی است که در این راستا مواد خام و شیوه های تولید در صنعت شیشه گری این دوره بر اساس مطالعات آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته و نیز شناخت تفسیری قطعات موردمطالعه با استفاده از نرم افزار SPSS و روش آنالیز خوشه ای (Cluster Analysis) امکان دسته بندی قطعات را با توجه به درصد عناصر تشکیلدهنده و مواد به کار رفته در تولید آنها فراهم نموده است. در راستای تحقق اهداف فوق تعداد 26 نمونه از قطعات شیشهای به دست آمده از کاوش های باستان شناختی تل ملیان توسط روش PIXE تجزیه عنصری گردید و تحلیل دادههای بهدستآمده از این تجزیه توسط مقایسه تطبیقی و تحلیل آماری انجام گرفت که منجر به شناسایی دستور ساخت و نوع منبع مورداستفاده جهت تهیه مواد خام برای ساخت خمیر شیشه شد. همچنین با استفاده از تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) تزیینات و هوازدگی و تاثیر مواد تشکیل دهنده بر این روند مطالعه گردید.

شیشه، دوره ساسانی، مطالعات باستان سنجی، تل ملیان، PIXE، .SEM