فاطمه صفارسبزوار - دانشجوی دکترا، گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد،ایران -
سید مسلم سیدالحسینی - استادیار گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، ایران -
هادی سروری - استادیار گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران -

سکونتگاه های غیررسمی تجلی فقر و نابرابری های اجتماعی و اقتصادی در سطح جامعه می باشد. مطالعات بسیاری بر نقش فقر در پیدایش و تشدید جرایم و آسیب های اجتماعی ناشی تاکید می کنند. موضوع سکونتگاه های غیررسمی و جرایم و آسیب های ناشی از آن در شهر مشهد در مقایسه با دیگر کلان شهرهای ایران به دلیل دارا بودن موقعیت خاص مذهبی فرهنگی و به خاطر تقدس و احترامی که به طور کلی ایرانیان و خصوصا شیعیان برای بارگاه امام هشتم (ع) قایلند و وجود یک فضای فرهنگی و اجتماعی نسبتا مطلوبی را برای محیط این شهر انتظار دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. جرایم و آسیب های اجتماعی ناشی از سکونتگاه های غیررسمی، در سطوح و لایه-های مختلف و به صورتی فراگیر جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و به مثابه یک چالش، مدیریت بخردانه و خوب شهری در تمام سطوح را به همراه مشارکت واقعی طلب می کند. بنابراین به نظر می رسد، نگرش سیستمی به چالش پیش رو و ارایه ی راهکار بر همین مبنا می تواند در این مسیر راهگشا باشد. پژوهش پیش رو تلاش می کند که به این چالش در غالب یک سیستم بنگرد و تمامی اجزا و عناصر آن و ارتباطات بین آنها را مورد شناسایی قرار دهد و در نهایت با تکیه بر بعد کالبدی و با استفاده از رویکرد پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED)، راهکارهایی جهت پیشگیری و یا کاستن از میزان جرایم و آسیب های اجتماعی ناشی از رشد سکونتگاه های غیررسمی ارایه نماید. در این پژوهش، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است و برای رسیدن به هدف فوق در ابتدا تعاریف و مفاهیم پایه مورد بررسی قرار گرفته و در مرحله ی بعد ابعاد چالش جرایم و آسیب های اجتماعی ناشی از سکونتگاه های غیررسمی شامل انسان، فعالیت و محیط کالبدی تبیین می شود و در نهایت با تکیه بر بعد کالبدی راهکارهایی جهت مدیریت چالش مذکور در شهر مشهد ارایه می گردد.

جرایم و آسیب های اجتماعی، سکونتگاه غیررسمی، چالش، طراحی محیطی، مشهد