محمدجعفر سلطانی - مربی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
فرحناز بهاروند - دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

تغییر در استفاده از اراضی و مدیریت آن می تواند فرسایش خاک و رسوبدهی را تحت تاثیر قرار دهد. در این تحقیق، اثر تغییر در استفاده از اراضی در تولید رسوب آبخیز نوژیان در خرم آباد مورد بررسی قرار گرفت. بررسی ها مشخص نمود که تغییر استفاده از اراضی عامل مهمی در رسوبدهی و فرسایش خاک می باشد. به منظور بررسی ارتباط بین تغییر استفاده از زمین و رسوبدهی اقدام به تهیه نقشه های استفاده از اراضی در دوره های زمانی 1335، 1376 و 1382 شد. همچنین، مدل تجربی هیدروفیزیکی به عنوان یک مدل انتخابی مناسب جهت برآورد رسوبدهی، پس از واسنجی مورد استفاده قرار گرفت. به منظور تعیین سهم کاربری های موجود در میزان رسوبدهی از تجزیه و تحلیل روش های آماری استفاده شد و نتایج مشخص کرد که میزان رسوبدهی در دوره زمانی 1376-1335 افزایش داشته و عمده ترین علت آن تبدیل جنگل ها و مراتع منطقه به اراضی زراعی بوده است. همچنین، طی دوره زمانی 1382-1376 میزان رسوبدهی، علی رغم کاهش سطح جنگل ها و مراتع، کاهش داشته که این کاهش ناشی از کم شدن سطح اراضی زراعی و افزایش سطح اراضی با رخساره برون زدگی های سنگی در نتیجه فرسایش بوده است. با این توضیح که اراضی دارای برون زدگی های سنگی چنانچه تحت تاثیر فرسایش طبیعی (ژیولوژیک) قرار گیرند، در بلندمدت در مقایسه با اراضی دارای پوشش خاک ایجاد رسوب می نمایند.

استفاده از اراضی، تغییر کاربری، رسوبگذاری، مدیریت، نوژیان