ملیحه حمیدی ژاله - دانشجوی کارشناسی ارشد، زمین شناسی اقتصادی دانشگاه شاهرود
فرج الله فردوست - استادیار گروه زمین شناسی دانشگاه شاهرود
احمدرضا ربانی - دانشیار دانشکده مهندسی نفت، دانشگاه پلی تکنیک تهران

رسوبات زغال دار ژوراسیک در ایران از گسترش و اهمیت بالایی برخوردار است. مقاطع مختلفی از این رسوبات در سازند شمشک بویژه حوضه البرز به منظور بررسیهای ژیوشیمی آلی و تعیین سنگ منشاء احتمالی مورد توجه و علاقه مندی بسیاری از محققین قرار گرفته است. در این مقاله، سعی شده است با استفاده از دستگاه پیرولیز را کاول که در حال حاضر متداولترین روش ارزیابی توان هیدروکربن زایی رسوبات، توسط شرکت های نفتی جهان بشمار می آید به تحلیل نتایج حاصل از نمونه های سطح الارضی شیل های سازند شمشک منطقه دهملا، شاهرود پرداخته شود. نتایج آنالیز نمونه های سنگی این سازند در منطقه مورد مطالعه نشان از پتانسیل مناسب جهت مطالعات سنگ منشاء هیدروکربوری دارد، بطوریکه میزان کل کربن آلی (TOC) در نمونه ها بین 0 / 08 تا 23 / 24 درصد وزنی متغیر بوده که بیانگر میزان مواد آلی در حد کم تا خیلی خوب است. کروژن موجود در اکثر نمونه ها به نوع III و IV تعلق داشته که حدود رخساره ای قارهای تحت شرایط اکسیدان شدید (D) را نشان میدهند. ضمن آنکه اکثریت نمونه ها، وجود درصد قابل توجهی مواد آلی فقیر از هیدروژن با منشاء قاره ای یا دریایی تجزیه شده را نیز به نمایش می گذارند. بلوغ حرارتی نیز، طیفی از بالغ تا فوق بالغ را با حدود گرادیان حرارتی، TMax برابر با 602-416 نشان میدهد که نمونه های تیره تر از بلوغ حرارتی بالاتری برخوردار بوده و اکثرا در مرحله ی گاززایی، گاز خشک و ورود به مرحله ی متاژنز قرار دارند، اگرچه نمونه هایی به طور جزیی نیز توانای زایش هیدروکربورهای سیال را دارا می باشند.

ژیوشیمی آلی، پیرولیز راک-اول، رخساره آلی، میزان کل کربن آلی