سید احسان موسوی - کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
احسان فتوحی - دکتری معماری، عضو هییت علمی، گروه معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
علی اکبری - دکتری معماری، عضو هییت علمی، گروه معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

درگذشته در محلات ایرانی به کیفیت فضایی بسیار توجه می شد به به نحوی که ساکنان از محله به عنوان حیاط دوم یاد می کردند. در محله ایرانی عمده زمان ساکنان در کوچه و خیابان می گذشت و برای ساکنان آن محیط، محله بیش از فضای داخلی خانه خاطره انگیز بوده است، ولی امروزه خیلی از ساکنان در چارچوب خانه خود محصورشده اند و شکل و کارکرد گذشته محلات تا حدودی تغییر پذیرفته است. محله های امروزی به گونه ای متحول شده اند که نه عناصر سازنده آن ها (مرکز محله، شبکه ارتباطی و دسترسی ها، میدان ها، مساکن، تاسیسات محله) ساختار و عملکرد قبلی خود رادارند و نه ساکنان محله در قالب همان چارچوب های سنتی با دیگر هم محله ای ها ارتباط برقرار می کنند. ازاین رو شناسایی ویژگی ها و صفات محله ایرانی و نقش گوناگون آن در زندگی و پاسخ گویی به نیاز ساکنان محله، ضرورت پرداختن به این پژوهش خواهد بود. هدف اصلی این مقاله شناسایی و فهم دقیق کیفیات موجود در ساختار اجتماعی و کالبدی محله در شهرسازی ایرانی –اسلامی می باشدکه درنهایت بعد از استخراج کیفیات به مقایسه تطبیقی آن بامعنا و مفهوم محله در شهرسازی مدرن پرداخته خواهد شد. به نظر می رسد با مطالعه و بررسی کیفیات اجتماعی، کالبدی فضایی موجود در معماری ایرانی اسلامی درگذشته و بازآفرینی آن ها بر پایه نیازهای امروزی ساکنان به الگویی از محله دستیابی پیدا کرد که هم اصول و ویژگی های ایرانی اسلامی را داشته و هم متناسب در جهت پاسخ گویی به نیاز ساکنان در محلات معاصر باشد. نتایج بررسی ها نشان می دهد محله ایرانی در مقایسه با محله در شهرسازی مدرن دارای نگاهی کیفی به موضوعات و الگویی انسان محور، متنوع، انعطاف پذیر و ماهیتی جامع (مادی و معنوی) در جهت پاسخ گویی به نیاز ساکنان محله است. روش پژوهش در این مقاله تحلیل محتوای کیفی از زیرمجموعه راهبرد کیفی در تحقیق بوده و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و اسنادی است.

محله ایرانی ، شهر سازی مدرن، سلسله مراتب ، سازمان فضایی