آیدا بدیعی - کارشناس ارشد ارتباط تصویری دانشگاه تربیت مدرس

گلیم خراسان شمالی یکی از مجموعه دست بافته های این مرز و بوم است که مملو از نقوش تجریدی است که ریشه در باورهای قومی اهالی آن سرزمین دارند؛ گاهی روایت گر داستانی هستند و گاه نمایشی از خلق و خوی ساده و ذوق ایلیاتی بافنده که در هر حال محصول نهایی چیزی نیست به جز خطوط و نقوش و رنگ هایی که در نهایت سادگی بر تار و پود این دست بافته جلوه گر می شوند. هدف این مقاله شناسایی ویژگی های ظاهری گلیم خراسان شمالی و شناساندن قابلیت های بالقوه ی نقوش آن در زمینه ی کار گرافیک است و در این راستا با ارایه ی تاریخچه ی کوتاهی از خراسان شمالی و دست بافته های ایلیاتی و نیز معرفی مضامین برخی نقوش به بررسی فضای تصویری این دست بافته می پردازد. در مجموع تلاش شده تا پاسخی به نیاز کنونی یکی از صنایع دستی کشور به دیده شدن و کاربردی شدن در فضایی غیر از خانه های روستایی داده شود. مقاله ی حاضر سوالاتی مبنی بر امکان به روز رسانی این تصاویر سنتی را در زندگی مدرن پاسخ خواهد داد. روش تحقیق تحلیلی و تاریخی ست؛ جمع آوری نمونه هایی از گلیم ها به صورت تحقیقات میدانی بوده و نیز ریشه یابی در مبدا ظهور نقش ها و بررسی میزان تاثیرپذیری از همسایه های شمالی که در این خصوص و نیز در خصوص یافتن ارتباطی منطقی بین آنها و گرافیک از منابع کتابخانه ای استفاده شده است. خصوصیات و جلوه های تصویری این گلیم ها ، اغلب ساختاری واحد را دنبال می کنند. این ساختار تصویری که به ریشه های کهن باز می گردد در مواقعی به مدد خلاقیت های زنانه و موقتی در هنگام کوچ در بین مناطق مختلف از نظر آب و هواییارزش های تازه ای را در ترکیب و تصویر ارایه می دهد. یک بررسی کوتاه و اجمالی نشان می دهد که ساختار گلیم بافی در خراسان شمالی مبتنی بر حرکت های سنتی گلیم بافی در ایران است و نحوه ی استفاده از ابزار و نیز عناصر بصری در بافت آن از همان مبانی همیشگی بافت نظیر : تار و پود، دارهای افقی، رنگ رزی سنتی، نقوش هندسی و نمادین پیروی می کند.

گلیم بافی، گرافیک، عشایر، نقوش هندسی