طیبه کیانی - استادیار علوم جغرافیایی - دانشگاه خوارزمی
محمد فتح الله زاده - کارشناس ارشد هیدروژیومورفولوژی
سحر بهمنی - کارشناس ارشد هیدروژیومورفولوژی

از جمله مهم ترین اجزای سطح کره زمین اهمیت ویژه ای در حیات موجودات آن دارد یخچال های طبیعی هستند به طوری که حدود 75% از کل آب شیرین موجود در کره زمین به وسیله همین یخچال های طبیعی تامین می گردد. در ایران نیز با وجود اینکه از سال 1٬930 تا به امروز به دلیل افزایش دمای میانگین زمین حجم یخچال ها همانند یخچال های طبیعی دیگر نقاط کره زمین کاهش قابل توجهی پیدا کرده است اما همچنان می توان چهار یخچال کوهستانی عمده و اصلی را شناسایی و ردیابی کرد که شامل یخچال های ارتفاعات رشته کوه البرز در مجاورت تخت سلیمان و علم کوه در غرب البرز، قله دماوند در شرق البرز، یخچال های ارتفاعات سبلان در قسمت شمال غربی کشور و یخچال های اعتصابات زردکوه اعضای حوزه مرکزی می باشند.تغییرات متناوب شرایط آب وهوایی و محیطی در دوران کواترنر، چهره زمین را دستخوش تغییرات زیادی کرده است. شناسایی و ردیابی آثار این تحولات مقوله مهم برای محققین علوم جغرافیایی از جمله اقلیم شناسان و ژیومورفولوژیست ها محسوب می شود. از مهم ترین شواهد تغییر و تحولات آب وهوایی دوران کواترنر موجب آزار یخچال های طبیعی باقی مانده از این دوره می باشد که با بررسی این اسناد زنده تاریخی می توان به چگونگی شرایط آب وهوایی و فرایندهای مورفولوژیک گذشته یک منطقه پی برد. در این مقاله به بازسازی شرایط دما و بارش زردکوه در دوران چهارم با استناد به یافته های دژیو که بر روی سیرک های یخچالی زردکوه انجام داده و خط برف مرز را در کواترنر پسین 3٬350 متر تعیین کرده پرداخت می شود. بر این اساس با در نظر گرفتن خط برف مرز دوره کواترنر توف به عنوان خط هم دمای صفر درجه و با توجه به وجود رابطه تغییرات دمایی و ارتفاع در زردکوه در حال حاضر، بازسازی شرایط دمای گذشته منطقه انجام دهنده تغییرات دما از کواترنر تا کنون در منطقه زردکوه تعیین و محاسبه شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که دمای متوسط سالیانه ارتفاع برف مرز دوران چهارم (ارتفاع 3٬350 متر) از صفر درجه سانتی گراد به حدود 4/5 درجه سانتی گراد در حال حاضر رسیده است. به عبارت دیگر متوسط دمای منطقه زردکوه از کواترنر پسین تا به امروز حدود 4/5 درجه افزایش یافته است. پس از تایید تغییرات متوسط دما نسبت به گذشته، ارتباط دما و بارش در حال حاضر با استفاده از رابطه رگرسیون تعیین و با در نظر گرفتن تغییرات دمای منطقه نسبت به کواترنر پسین، تغییرات میانگین بارش سالیانه در منطقه برابر 12/07 میلی متر تعیین شد و مشخص شد منطقه زردکوه در کواترنر پسین آب و هوای مرطوبتری نسبت به حال حاضر داشته است.

یخچال های طبیعی، تغییرات آب وهوایی، برف مرز، زردکوه ، کواترنر