زهرا اسماعیلی - کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند
زهرا وطنی - دکتری الهیات فقه و مبانی استادیار دانشگاه

موضوع مسوولیت محجورین با توجه به حمایت قانون از ایشان از مباحث مهم حقوق مدنی و کیفری است. مسوولیت ایشان از دیدگاه جزایی به واسطه فقدان عنصر معنوی تحقق پذیر نمی باشد، اما از آنجا که ضمان یا همان مسوولیت مدنی قایم به وجود عنصر عمد نیست، قانون برای محجویت مسولیت قایل شده است. در برخی نظام های حقوقی مانند کامن لا، مسوولیت محجورین و سرپرستان ایشان تابع مقررات عام مسولیت مدنی است و قواعد خاصی در این زمینه وجود ندارد، اما در حقوق ایران گرچه مسولیت محجوریت صراحتا در قانون مدنی ماده 1216 به رسمیت شناخته شده است اما با تصویب قانون مسولیت مدنی پس از آن، با طرح موضوع مسولیت سرپرست محجورین، تعارضاتی حادث شده که از دید حقوقدانان نیز پوشیده نمانده است. در این مقاله سعی بر آن شده است که ضمن تبیین ماهیت این تعارضات، جایگاه مسولیت محجورین و سرپرستانشان در حقوق ایران روشن گردد. مقصود از محجورین در اینجا، صغار و مجانین می باشد. 1. مسولیت مدنی محجورین در حقوق ایران ماده 1216 قانون مدنی مقرر داشته است: هرگاه صغیر یا مجنون یا غیر رشید باعث ضرر شود ضامن است این ماده به صراحت مسولیت مدنی کلیه محجورین را پذیرفته است. 2. الف) تعریف محجورین محجور از ریشه حجر به معنای منع گرفته شده است ودر اصطلاح کسی را محجور می گویند که از پاره ای تصرفات حقوقی منع شده است یعنی فاقد اهلیت استیفاء است. ماده 1207 ق.م محجورین مدنی را صغار و افراد غیر رشید و مجانین برشمرده است. مفهوم صغر در برابر کبر استعمال می شود و کسی را که به سن بلوغ نرسیده باشد صغیر می گویند. امروزه مفهوم صغیر در فقه و حقوق مدنی یکسان بوده و آن فرد غیر بالغ است، اما مطابق ماده محذوف 1209 ق.م صغیر به کسی گفته می شد که به سن هیجده سال تمام نرسیده باشد. صغیر با رسیدن به سن بلوغ یعنی سن پانزده سال تمام قمری برای پسران و نه سال برای دختران (ماده 1210 ق.م) از صغارت و حجر خارج می گردد.

محجورین، معاملات، حقوق مدنی ایران