محمدحسین جوانمردی - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

معماری به عنوان یکی از والاترین هنرهای این سرزمین، همواره بستر تبلور و تجلی اندیشه های متعالی انسان و زمینه ساز تحقق کمالات آدمیان می باشد. با نگاهی عمیق تر به معماری سنتی متوجه می شویم که فضاهای معماری بناهای آن دوران، ترکیبی از علوم مختلفی همچون معماری و عرفان بوده است. یکی از بناهای شاخص معماری سنتی قطعا رصد خانه سمرقند می باشد. محفلی که زمانی بزرگترین اندیشمندان و منجمان را گرد هم می آورد. در ساخت چنین بنایی علاوه بر رعایت معماری قطعا اصول ارزشی عرفانی نیز رعایت شده است. که در این پژوهش به تجلی هفت مرحله عرفان ( از دیدگاه هفت شهر عشق عطار ) در معماری رصد خانه می پردازیم. در همین راستا ابتدا ضمن معرفی رصد خانه سمرقند به سراغ معمار این بنا که استاد کاشانی می باشد، می رویم. با بررسی های دقیق تر به این نتیجه می رسیم که کاشانی با همکاری دیگر علما که عارف بوده اند این بنا را می سازد. در ادامه پژوهش به بررسی هفت مرحله عرفان و اشعار عطار می پردازیم. و برای درک بهتر این ارتباط، به ذکر بخش هایی از پژوهشی که به تجلی هفت مرحله عرفان در مسجد، پرداخته، اشاره می کنیم و با معماری و فضاهای مختلف این رصد خانه مقایسه کرده، و هر فضا را جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم. نتایج این پژوهش ارتباط بین معماری و عرفان را در تجلی تمامی فضاها مشخص می کند. روش تحقیق در این پژوهش منطق استدلالی و روش جمع آوری اطلاعات بر اساس مطالعات اسنادی و کتابخانه ای می باشد.

عرفان، عطار، معماری، رصد خانه سمرقند