زهرا عسگری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)قزوین
محمد شفیع صفاری - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)قزوین

حس آمیزی، به عنوان صنعتی در بلاغت، دربردارنده مفهومی است که از آمیختن چندحواس با یکدیگر و یا به کارگیری حواس به جای یکدیگر حاصل میشود، که در این میان حس بینایی و عامل رنگ، مهمترین شاخصه های این حواس محسوب میشوند. حس آمیزی به عنوان آرایهای ادبی، بیشتر در حوزه علم بدیع مورد بررسی قرار گرفته است، حال آنکه به دلیل ماهیتش در به کارگیری حواس به جای یکدیگر، دربردارنده شاخصه مشابهت و تناسب نیز هست و به همین دلیل به حوزه استعاره نزدیک میشود و چون در واقع هر استعاره ای، مجازی است به علاقه مشابهت و در حس آمیزی، حواس در معنای غیر حقیقی خود به کار میروند، از این روی، ریشه اصلی حس آمیزی برمیگردد به علم مجاز. پس با این اوصاف، میتوان حس آمیزی را در علم بیان نیز مورد نقد و بررسی قرار دارد که البته این تعلق، به معنای نفی آن از حوزه علم بدیع نیست، بلکه حس آمیزی، محصولی است از چندین صنعت که هم از فروع علم بیان و هم از تقسیمات علم بدیع محسوب میگردد.

علم بیان، علم بدیع، حس آمیزی، استعاره، مجاز