سمیرا شفیعی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
غلامحسین غلامحسین زاده - استاد زبان و ادبیات فارسی و عضو هییت علمی دانشگاه تربیت مدرس
حمیدرضا شعیری - استاد زبان و ادبیات فرانسه و عضو هییت علمی دانشگاه تربیت مدرس:
سعید بزرگ بیگدلی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی و عضو هییت علمی دانشگاه تربیت مدرس

نظریه ی کانون روایت ژنت و جهت گیری تولان، از دیدگاه هایی هستند که در زمینه ی کانون سازی/ منظر روایت مورد استفاده واقع میشوند. در جستار حاضر، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با هدف شناسایی جایگاه های کانون سازی و جهتگیری راویان به بررسی کانون سازی در رساله الطیرهای فارسی و عربی پرداخته ایم. براساس نتایج، کانون سازی درونی به دلیل شناخت محدود شخصیتها و پیشبرد پیرنگ ماجرا کاربرد داشته وتوسط افعال غیراستنباطی تکمیل میشود. در این نوع، کانونشدگی تنها ایدیولوژی نویسنده نیست و راویان مولفه های دیگری را نیز به عنوان کانونی شده به کارمیبرند. کانونسازی بیرونی نیز بدون حفظ استقلال روایت به جهت ماهیت تعلیمی این داستانها کاربرد داشته است. از عوامل آشنازدای رساله الطیرها همراهی کانون شده ی داخلی با کانون ساز بیرونی و کانون شده ی خارجی با کانون ساز درونی است که نشان دهنده ی عدم توازی رساله الطیرها در کانونی شده و کانون ساز است. جهت گیری ادراکی به جهت بعد تعلیمی آنها، نرم غالب بوده و شگردهایی چون حضور ایدیولوژی راوی در اثنای گفتمان هایی مبتنی بر دیالکتیک، ارایه ایدیولوژی از طریق میزان توزیع گفتگوها، جانبداری ازشخصیتها از طریق کاربرد صفات مثبت و منفی برای آنها، استفاده از مدلول استعلایی، استفاده از سوال فلسفی و پاسخدادن به آن، بیان دیدگاه در قالب یک آیه قرآنی، ارایه تفسیری از داستان در انتها، ابتدا یا لابه لای متن و بیان دیدگاه طی گفتگو با عنصرآگاه داستان برای بازسازی نرم غالب کاربرد داشته است. رساله هایی با محوریت شخصیت کانونی کننده، دارای جهت گیری مکانی محدود و رساله هایی با محوریت راوی کانونی کننده دارای جهت گیری دورنمایی هستند. از حیث جهتگیری زمانی، تمامی رساله ها چندزمانی هستند و جهت گیری روان شناختی، ارتباط مستقیمی با نوع کانونسازی متن روایی دارد.

رساله الطیرها، ژنت، تولان، کانون سازی، جهت گیری