فاطمه مطهری نژاد - کارشناس ارشد کاردرمانی، مرکز تحقیقات توانبخشی عصبی عضلانی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، ایران
شهریار پروانه - استادیار گروه آموزشی توانبخشی، دانشگاه کویینز، کینگستون، کانادا
ستاره قهاری - استادیار گروه آموزشی توانبخشی، دانشگاه کویینز، کینگستون، کانادا

هدف: خستگی از شایع ترین علایم در افراد مبتلا به ام اس است و عامل بزرگی در محدود کردن مسیولیت های کاری و اجتماعی این افراد است . با توجه به عدم وجود مطالعه جامع ثبت شده در بانک های مطالعاتی ایران، هدف مطالعه حاضر، مروری جامع بر خستگی، علل و ارزیابی و درمان آن در بیماران مبتلا به ام اس می باشد.روش بررسی: در این مطالعه مروری از بانک های اطلاعاتی داخلی و خارجی بین سال های 1989 تا 2013 برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد.یافته ها: خستگی یکی از عوامل تاثیرگذار بر کیفیت زندگی، انزوای اجتماعی و نیز عدم اشتغال بیماران مبتلا به ام اس است. خستگی تحت تاثیر علل اولیه و ثانویه بروز می یابد. ارزیابی جامع خستگی به انتخاب بهترین استراتژی درمانی برای غلبه براین علامت مشکل زا کمک میکند. معیار شدت خستگی ( FSS )، مقیاس تاثیر خستگی ( FIS )، مقیاس تاثیر خستگی اصلاحشده ( MFIS ) و مقیاس آنالوگ دیداری ( VAS-F ) رایج ترین ابزارهای سنجش خستگی در بیماران مبتلا به ام اس می باشد. در درمان خستگی از روش های دارویی و غیردارویی تمرینات ایروبیک، ذخیره سازی انرژی و درمان های شناختی رفتاری استفاده می شود. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت خستگی و تاثیر بارز آن بر کیفیت زندگی فردی و حرفه ای بیماران مبتلا به ام اس، ارزیابی دقیق و درمان مناسب آن ضروری می باشد.

مولتیپل اسکلروزیس، خستگی، ارزیابی، درمان